(អត្ថបទពីវិទ្យុអាស៊ីសេរី ដោយអ្នកស្រី សុ ជីវី / ២០ ធ្នូ ២០១៩)
ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា ប្រកាសឱ្យប្រើសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ ២០១៩ ស្ដីពីបង្គោលព្រំដែន ដែលកម្ពុជា បានបោះរួចចំនួន ៨៤% ជាមួយភាគីវៀតណាម។ មន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង និងអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាព្រំដែន អះអាងថា សន្ធិសញ្ញានេះ មិនស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង ប៉ះពាល់ដល់បូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា។
ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី បានឡាយព្រះហស្តលេខាដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ ច្បាប់ស្ដីពីការអនុម័តយល់ព្រមលើ សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមលើសន្ធិសញ្ញាកំណត់ព្រំដែនរដ្ឋ ឆ្នាំ ១៩៨៥ និង សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ ២០០៥ រវាងកម្ពុជា និងវៀតណាម ឬហៅដោយខ្លីថា សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ២០១៩។ ការប្រកាសដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់សន្ធិសញ្ញានេះ ធ្វើឡើងតាមរយៈព្រះរាជក្រម ចុះថ្ងៃទី ៥ ធ្នូ ដែលទើបត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ នៅថ្ងៃទី ២០ ធ្នូ ហើយដែលមានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជាអ្នកស្នើឱ្យព្រះអង្គ ឡាយព្រះហស្តលេខា។
ស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិ ដែលស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បក្សកាន់អំណាច បានអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ដោយប្រញាប់ប្រញាល់ កាលពីអំឡុងខែ វិច្ឆិកា កន្លងទៅ បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានទៅចុះហត្ថលេខា ទទួលស្គាល់បង្គោលព្រំដែន ដែលបានបោះរួចចំនួន ៨៤% ជាមួយភាគីវៀតណាម ដល់រដ្ឋធានីហាណូយ។ សេចក្ដីព្រាងច្បាប់នេះ មានចំនួន ៣ មាត្រា ផ្តោតលើការទទួលស្គាល់ព្រំដែនគោក ដែលប្រទេសទាំងពីរ បានបោះជាមួយគ្នា សម្រេចបាន ៣១៥ បង្គោល។
តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន រំលាយចោល គឺលោក អ៊ុំ សំអាន យល់ថា ព្រះមហាក្សត្រ ទំនងជាមិនចង់ឡាយព្រះហស្តលេខា លើសន្ធិសញ្ញានេះឡើយ ប៉ុន្តែដោយសារមានគំនាបពី លោក ហ៊ុន សែន ទើបព្រះអង្គ សម្រេចព្រះទ័យបែបនេះ។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកថា ការឡាយព្រះហស្តលេខារបស់ព្រះមហាក្សត្រនេះ ប្រៀបបាននឹងការកាត់ទឹកដីខ្មែរ ឱ្យទៅវៀតណាមកុម្មុយនិស្តយ៉ាងដូច្នេះដែរ ព្រោះសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ២០១៩ នេះ ធ្វើឡើងដោយផ្អែកលើ សន្ធិសញ្ញាខុសច្បាប់ ឆ្នាំ១៩៨៥ និង ២០០៥។ លោកថ្លែងថា «ការឡាយព្រះហស្ថលេខារបស់ព្រះអង្គហ្នឹង ដូចជាការយល់ព្រមជាមួយលោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីកាត់ទឹកដីខ្មែរឱ្យទៅយួនអ៊ីចឹងឯង ព្រោះសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមឆ្នាំ២០១៩ ហ្នឹង យកតាមសន្ធិសញ្ញាខុសច្បាប់ឆ្នាំ១៩៨៥ សម័យយួនគ្រប់គ្រងកម្ពុជា។ យើងដឹងហើយ សន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៩៨៥ ហ្នឹង វាផ្ទុយទៅនឹងមាត្រា២ និងមាត្រា៥៥ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយផ្ទុយទៅនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសដែលតម្រូវឱ្យទុកជាមោឃៈនូវសន្ធិសញ្ញាទាំងអស់ហ្នឹង។ ដូច្នេះការដែលឡាយព្រះហស្តលេខាទៅលើសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមឆ្នាំ២០១៩ ធ្វើឱ្យខ្មែរបាត់បង់ដីបន្ថែមទៀតទៅប្រទេសវៀតណាម»។
លោក អ៊ុំ សំអាន ប្រកាសថ្កោលទោសរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ដែលផ្ដួចផ្ដើមគំនិតរៀបចំ សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ដែលផ្ដល់ប្រយោជន៍ ដល់ប្រទេសវៀតណាម នេះ។ លោកយល់ថា លោក ហ៊ុន សែន រៀបចំសន្ធិសញ្ញានេះឡើង ដើម្បីផ្គាប់ចិត្តរដ្ឋាភិបាលក្រុងហាណូយ ដែលបានលើកបន្តុប និងជួយឱ្យគាត់កាន់អំណាច នៅកម្ពុជា តាំងពីទសវត្សរ៍១៩៨០ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ តំណាងរាស្ត្រដែលធ្លាប់ជាប់ទោស ដោយសាររិះគន់រឿងព្រំដែនរូបនេះ បញ្ជាក់ថា សន្ធិសញ្ញាថ្មីនេះ និងកិច្ចព្រមព្រៀងព្រំដែនទាំងឡាយ ដែលរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន បានចុះហត្ថលេខាជាមួយភាគីវៀតណាម កាលពីអតីតកាលនោះ នឹងត្រូវនិរាករណ៍ចោលទាំងអស់ នៅពេលកម្ពុជា មានរដ្ឋាភិបាល និងសភា ដែលគិតពីប្រយោជន៍ជាតិ ពិតប្រាកដ៖ «រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន ផ្ដួចផ្ដើមឱ្យមានសន្ធិសញ្ញានេះឡើង ដើម្បីកាត់ដីឱ្យទៅយួន ជាការតបស្នងសងគុណទៅដល់យួន ដែលបានលើកបន្តុបមេដឹកនាំបច្ចុប្បន្ន តាំងពីទសវត្សរ៍ទី៨០ មក។ ដូច្នេះ យើងជាកូនខ្មែរនៅពេលដែលមានរដ្ឋាភិបាល ដែលស្នេហាជាតិមួយ យើងនឹងសើរើការបោះបង្គោលព្រំដែនកន្លងមកឡើងវិញ ហើយយើងនឹងលុបចោលសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ២០១៩ នេះ នៅពេលដែលមានរដ្ឋាភិបាលមួយ និងសភាមួយ ដែលមិនជំពាក់គុណយួន ដូចរដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃ»។
សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ ២០១៩ គឺជាការរួមបញ្ចូលគ្នានៃ សន្ធិសញ្ញាកំណត់ព្រំដែនរដ្ឋ ឆ្នាំ១៩៨៥ និង សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ ២០០៥។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានអះអាងថា សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ ២០១៩ នេះ គឺជាឯកសារផ្លូវច្បាប់ ដែលទទួលស្គាល់ការបោះបង្គោលព្រំដែន ៨៤% ជាមួយប្រទេសវៀតណាម។ រដ្ឋាភិបាលអះអាងទៀតថា សន្ធិសញ្ញានេះ គឺជាឯកសារគ្រឹះការពារបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា ដែលមានខ្សែព្រំដែន មិនប្រែប្រួល ថែរក្សាបាននូវព្រំដែនសុខសន្តិភាព មិត្តភាព សហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍលើគ្រប់វិស័យ ដើម្បីភាពសុខសាន្តរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជា។
ក្នុងន័យជួយការពាររដ្ឋាភិបាល ទាំងរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភា បានអះអាងថា សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមថ្មីនេះ មានភាពចាំបាច់ ដើម្បីកំណត់ព្រំដែនគោក ជាមួយប្រទេសវៀតណាម និងថា នេះសមិទ្ធផល មិនធ្លាប់មានក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលកម្ពុជា មានព្រំដែនច្បាស់លាស់ ជាមួយប្រទេសជិតខាង។ លើសពីនេះ ស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិទាំងពីរនេះ បានបដិសេធរាល់មតិរិះគន់ទាំងឡាយ អំពីសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមថ្មីនេះ និងចាត់ទុកថា មតិទាំងនោះ គ្រាន់តែជាសារនយោបាយ ដែលគ្មានភាពច្បាស់លាស់។
ទោះជាយ៉ាងណា តំណាងក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា លោក រ៉ុង ឈុន ថ្លែងថា សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ ២០១៩ នេះ មិនស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាឡើយ ហើយរឹតតែផ្ទុយនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ ១៩៩១។ លោកបន្តថា សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមថ្មីនេះ មិនគួរត្រូវបានរៀបចំ និងដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់នៅពេលនេះទេ ព្រោះកម្ពុជា មិនទាន់មានឯកភាពជាតិ ហើយប្រទេសទាំងពីរ មិនទាន់បញ្ចប់ការបោះបង្គោលព្រំដែននៅឡើយ។ លោកជឿជាក់ថា សន្ធិសញ្ញាប្រភេទនេះ នឹងត្រូវសើរើ និងកែប្រែវិញ នៅពេលកម្ពុជា មានការឯកភាពជាតិ និងមានរដ្ឋាភិបាលត្រឹមត្រូវ៖ «ខាងរដ្ឋាភិបាល និងគណៈកម្មាធិការព្រំដែនកម្ពុជា ត្រូវតែពិនិត្យមើលឡើងវិញរាល់ការបោះបង្គោល។ គួរតែដើរតាមអ្វី ដែលមានកំណត់ក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយយើងត្រូវយកសម្អាង ដែលយើងធ្លាប់បោះនៅសម័យបារាំង យកមកធ្វើជាគោល។ អាហ្នឹងយើងនឹងមើលឃើញថា កម្ពុជាយើងមិនបាត់បង់ ហើយបើយើងបោះទៅតាមសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ២០០៥ អាហ្នឹងវាធ្វើឱ្យកម្ពុជាយើង ខាតបង់ច្រើន»។
គិតត្រឹមខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩ រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន សម្រេចបានការបោះបង្គោលព្រំដែនគោក ជាមួយភាគីវៀតណាមបាន ៣១៥ បង្គោល ស្មើនឹង ៨៤% នៃបង្គោលព្រំដែន សរុប ៣៧៥ បង្គោល។ រដ្ឋាភិបាល នឹងផ្ដល់សច្ចាប័នលើសន្ធិសញ្ញាថ្មីទៀត នៅពេលការបោះបង្គោលព្រំដែន ជាមួយភាគីវៀតណាម ចប់សព្វគ្រប់។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភា លោក ឡេង ប៉េងឡុង បានអះអាងថា ប្រសិនបើទៅថ្ងៃមុខ គណបក្សប្រឆាំង ឈ្នះឆ្នោតដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល ពួកគេមានសិទ្ធិក្នុងការសើរើមើលឡើងវិញ នូវសន្ធិសញ្ញាដែលរដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃ បានចុះហត្ថលេខា ជាមួយភាគីវៀតណាម៕