អតីតអ្នកជំនាញព្រំដែនកម្ពុជា និងជាអតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងសម័យសាធារណរដ្ឋ លោក ស៊ាន ប៉េងសែ ដែលតែងតែរិះគន់លោក ហ៊ុន សែន រឿងធ្វើឲ្យបាត់ទឹកបាត់ដីបាត់កោះ ទៅប្រទេសជិតខាង បានទទួលមរណភាព កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី ២៣ ខែមករា នៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង។
(ដោយ តាំង សារ៉ាដា / RFA / 24-1-2018)
ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ បានសម្ដែងការសោកស្ដាយ ចំពោះការបាត់បង់កុលបុត្រខ្មែរមួយរូបទៀត ដែលកាលនៅមានជីវិត បានធ្វើកិច្ចការជាច្រើន ដើម្បីបុព្វហេតុការពារជាតិ ទឹកដី និងជាតិសាសន៍របស់ខ្លួន។ នៅក្នុងបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក (Facebook) និងក្នុងវេទិកាពិភាក្សា តាមវិទ្យុ ប្រជាពលរដ្ឋ ក៏បានចាត់ទុកអ្នកជំនាញព្រំដែនរួបនេះ ជាវីរបុរសក្នុងបេះដូងខ្មែរ។
តើលោក ស៊ាន ប៉េងសែ ជានរណា?
លោក ស៊ាន ប៉េងសែ ជាកូនខ្មែរម្នាក់ដែលមានកំណើតនៅ ឃុំស្ពឺ ស្រុកចំការលើ ខេត្តកំពង់ចាម។ លោកមានភរិយាជាក្មួយអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្មែរ សម្ដេច ប៉ែន នុត និងមានកូន ៤ នាក់។ លោក បាននិរទេសខ្លួនទៅរស់នៅក្នុងប្រទេសបារាំង តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៥ មកម្ល៉េះ។
លោក បានទទួលមរណភាពនៅថ្ងៃទី ២៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៨ ដោយរោគាពាធ ក្នុងជន្មាយុ ៨២ ឆ្នាំ នៅមន្ទីរពេទ្យក្នុងប្រទេសបារាំង។
ចំពោះការសិក្សាវិញ គឺក្រោយបញ្ចប់មធ្យមសិក្សា នៅទីក្រុងភ្នំពេញ លោក ស៊ាន ប៉េងសែ បានបន្តទៅសិក្សាជំនាញផែនទី នៅប្រទេស បារាំង និងទទួលបានសញ្ញាប័ត្រវិស្វករ នៃសាលាជាន់ខ្ពស់ ខាងបច្ចេកទេសឧស្សាហកម្ម និងរ៉ែ ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩។
លោក ស៊ាន ប៉េងសែ ក៏ជាអតីតសិស្ស នៅសាលាសិក្សាជាន់ខ្ពស់ ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម នៅទីក្រុងប៉ារីស។ បន្ទាប់មក លោក បានធ្វើជាកម្មសិក្សាការី នៅការិយាល័យនៃ ការស្រាវជ្រាវភូគព្ភសាស្ត្រ និងរ៉ែ នៅវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចប្រេងកាត ក្នុងប្រទេសបារាំង។ ពេលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ លោក បានក្លាយជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ក្នុងរបបសង្គមរាស្ត្រនិយម និងបន្ទាប់មក បានក្លាយជារដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងឧស្សាហកម្ម រ៉ែ និងសិប្បកម្ម ក្នុងសម័យសាធារណរដ្ឋ របស់លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ នៅឆ្នាំ១៩៧៣។ ខណៈរបប លន់ នល់ ដួលរលំ លោក បាននិរទេសខ្លួនទៅរស់នៅក្នុងប្រទេសបារាំង ហើយបានបង្កើត គណៈកម្មការព្រំដែនកម្ពុជា ដែលមានមូលដ្ឋានក្នុងទីក្រុងប៉ារីស ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣។
ការស្លាប់របស់លោក ស៊ាន ប៉េងសែ បានធ្វើឲ្យមនុស្សភាគច្រើន សម្ដែងការសោកស្ដាយ ចំពោះការបាត់បង់ធនធានមនុស្សដ៏សំខាន់ និងជាវីរជនក្លាហាន ដែលហ៊ាននិយាយរិះគន់ត្រង់ៗ ដើម្បីការពារទឹកដីនៃប្រទេសកម្ពុជា កុំឲ្យអ្នកនយោបាយ ឬអ្នកដឹកនាំខ្មែរមួយចំនួន បន្លែបន្លំប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន ធ្វើឲ្យបាត់បង់ព្រំដែន របស់កម្ពុជា ទៅលើប្រទេសជិតខាង ដូចជាប្រទេស ថៃ និង វៀតណាម ជាដើម។
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា និង សមាគមពុទ្ធសាសនិកជនខ្មែរ នៅប្រទេសន័រវែស (Norway) លោក ម៉ែន ណាត បានសម្ដែងការសោកស្ដាយក្រៃលែង ចំពោះដំណឹងមរណភាព លោក ស៊ាន ប៉េងសែ។ លោក ម៉ែន ណាត ថ្លែងថា មរណភាពរបស់លោក ស៊ាន ប៉េងសែ គឺជាការបាត់បង់អ្នកជំនាញការគូសផែនទីខ្មែរ និងជាធនធានមនុស្សរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរដ៏ល្អម្នាក់ ដែលបានចំណាយពេលស្ទើរតែពាក់កណ្ដាលជីវិត ដើម្បីបុព្វហេតុ ការពារបូរណភាពទឹកដីខ្មែរ និងការផ្ដួចផ្ដើមគំនិត ក្នុងការតវ៉ាករណីប្រជុំកោះត្រល់ ពីប្រទេសវៀតណាម ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ ទោះបីរបបដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន មិនខ្វល់ខ្វាយអំពីការបាត់បង់ទឹកដី និងប្រជុំ កោះត្រល់ ទៅប្រទេសជិតខាងយ៉ាងណាក៏ដោយ។
លោកបន្ថែមថា វីរភាព និងកិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់លោក ស៊ាន ប៉េងសែ ព្រមទាំងសមាជិក នៃគណៈកម្មាធិការព្រំដែនកម្ពុជា បានផ្ដល់ឯកសារស្រាវជ្រាវផ្លូវច្បាប់ផង និងលើកទឹកចិត្តដល់យុវជនខ្មែរ ពលរដ្ឋខ្មែរ ឲ្យចេះចូលរួមការពារបូរណភាពទឹកដីខ្មែរ និងឲ្យចេះស្រឡាញ់ប្រទេសជាតិ៖ «គាត់បានធ្វើកិច្ចការច្រើន ជាពិសេសប្រឆាំង សន្ធិសញ្ញាព្រំដែនមុនឆ្នាំ ៩០ ក្នុងនោះមានរឿងបោះបង្គោលព្រំដែនបច្ចុប្បន្នក្តី រឿងកោះត្រល់ដែល ហ៊ុន សែន ស៊ីញ៉េអោយយួន ឆ្នាំ ៨២ ក្ដី នេះគឺគាត់ប្រឆាំងដាច់ខាត់ ហើយគាត់បានធ្វើការជិតដិតជាមួយនឹង សម្ដេចតា នរោត្តម សីហុន ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាព្រំដែនបូរណភាពទឹកដីនេះ។ និយាយទៅ គាត់មានគុណសម្បត្តិច្រើន សម្រាប់ប្រទេសជាតិយើង។ ក្រៅពីនេះ គាត់ក៏បានចងក្រងឯកសារ និយាយអំពីព្រំដែន ហើយនៅកម្ពុជា គឺឃើញមានក្មេងខ្លះ បានអានច្រើន។ គាត់ក៏បានធ្វើលិខិតស្នាម ទៅប្រធានាធិបតីបារាំង ធ្វើលិខិតស្នាមទៅ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងបានប្ដឹងទៅម្ចាស់ហត្ថលេខីនៃ កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ដែលប្រទេស វៀតណាម និងប្រទេសជិតខាង បានរំលោភលើបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា»។
លោកបន្តថា នៅឆ្នាំ២០០៥ កន្លងទៅនេះ កម្ពុជា បង្កើតក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់ទទួលបន្ទុកកិច្ចការព្រំដែន ដែលមានសម្ដេចតា ជាប្រធាន ហើយលោក ស៊ាន ប៉េងសែ ជាសមាជិក ហើយបានធ្វើដំណើរទៅប្រជុំកំពូល នៅទីក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែន ប៉ុន្តែក្រោយបន្តិចមក លោក ហ៊ុន សែន បានប្រកាសរំលាយ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់នេះចោលវិញ ព្រោះរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ប្រឆាំង ជាមួយអ្នកជំនាញព្រំដែន មានលោក ស៊ាន ប៉េងសែ នេះ។
អតីតសមាជិក គ.ជ.ប លោក រ៉ុង ឈុន ថ្លែងថា លោក ស៊ាន ប៉េងសែ គឺជាធនធានដ៏កម្រមួយរបស់កម្ពុជា។ លោកបន្តថា លោក ស៊ាន ប៉េងសែ បានលះបង់កម្លាំងកាយចិត្តជាច្រើន ដើម្បីចងក្រងជាសៀវភៅ និងឯកសារផ្សេងដែលនិយាយ អំពីព្រំដែនទឹក និងព្រំដែនគោករបស់កម្ពុជា ហើយតែងដាស់តឿនប្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរថា ពួកគេមានកាតព្វកិច្ចការពារជាតិ និងជាតិសាសន៍របស់ខ្លួន៖ «អ្វីដែលខ្ញុំដឹង គឺទាក់ទងទៅនឹងបញ្ហាផែនទី ស្ដីពីកម្ពុជា ក៏ដូចជាព្រំដែនទឹក ព្រំដែនគោក ដែលគាត់បានចងក្រងជាសៀវភៅ ហើយគាត់ បានលើកបញ្ហាជាច្រើនជម្រាបជូនរដ្ឋាភិបាល ជុំវិញការបោះបង្គោលព្រំដែន រវាងកម្ពុជា-យួនកន្លងមក ហើយគាត់សម្ដែងការព្រួយបារម្ភ អំពីភាពមិនប្រក្រតី នៃការបង្គោលព្រំដែន»។
ចំណែកអ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក ផៃ ស៊ីផាន ថ្លែងថា លោកក៏មានការសោកស្ដាយដែរចំពោះការបាត់បង់ធនធានដ៏ល្អ របស់កម្ពុជា មួយរូបនេះ ទោះបីជាកន្លងមកលោក ស៊ាន ប៉េងសែ មានសកម្មភាពអវិជ្ជមាន ជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្តី។ លោកបន្ថែមថា លោក ស៊ាន ប៉េងសែ គឺជាសំឡេងឯកជន ឬជាអង្គការមួយ ដែលតែងតែរម្លឹកអំពីបញ្ហាព្រំដែន ជាមួយនឹងសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល៖ «យើងមានគណៈកម្មាធិការចម្រុះព្រំដែន ដែលធ្វើការតាមច្បាប់តាមផ្លូវការ ហើយរីឯអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល មានលោក ស៊ាន ប៉េងសែ បានផ្ដល់យោបល់មួយចំនួនផងដែរ។ នេះបានសេចក្ដីថា នេះជាសកម្មភាពការពារបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា ផងដែរ ទោះបីជាឋិតនៅក្នុងអវិជ្ជមានយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែវាក៏ជាធនធានរបស់កម្ពុជា ផងដែរ»។
ស្នាដៃនៃសៀវភៅរបស់លោក ស៊ាន ប៉េងសែ អំពីបញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជា ក៏បានចងក្រងជាច្រើន ពាក់ព័ន្ធនឹងសន្ធិសញ្ញា មិនប្រក្រតីជាមួយប្រទេសវៀតណាម។ សន្ធិសញ្ញាទាំងនោះរួមមាន សន្ធិសញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៨២, ១៩៨៣ និងឆ្នាំ ១៩៨៥ ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ពេលនោះជារដ្ឋាភិបាល មិនទាន់ស្របច្បាប់ ហើយមិនទាន់ទទួលស្គាល់ដោយ អង្គការសហប្រជាជាតិ ព្រោះជារដ្ឋាភិបាល ដែលលើកបន្តុបដោយក្រុមយោធាវៀតណាម បានចុះសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនគោក និងព្រំដែនទឹកជាមួយរដ្ឋាភិបាល ទីក្រុងហាណូយ ទាំងខុសច្បាប់។ ដោយសារសន្ធិសញ្ញាទាំងនេះ ជាសន្ធិសញ្ញាខុសច្បាប់ នៅឆ្នាំ ២០០៥ រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ បានធ្វើសន្ធិសញ្ញាមួយទៀត ដែលមានឈ្មោះថា សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែម ដែលជាសន្ធិសញ្ញាមួយ ដើម្បីឧបកិច្ចឲ្យសន្ធិសញ្ញាខុសច្បាប់ទាំងឡាយ រវាងកម្ពុជា និងវៀតណាម ក្លាយជាសន្ធិសញ្ញាស្របច្បាប់។
សៀវភៅព្រំដែនរបស់លោក ស៊ាន ប៉េងសែ បានសរសេរថា សន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមទាំងនេះហើយ ដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជា បាត់ព្រំដែនទឹករបស់ខ្លួន ចម្ងាយជាង ៣ ម៉ឺនគីឡូម៉ែត្រការ៉េ រួមបញ្ចូលទាំង កោះត្រល់ ទំហំជាង ៥០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ គឺមានទំហំប៉ុនប្រទេសសិង្ហបុរី។ សន្ធិសញ្ញានេះ ក៏បានបណ្ដាលឱ្យខ្មែរ បាត់បង់ កោះក្រចកសេះ ដែលបារាំង ហៅថា កោះ ប៉ូឡូប៉ង់ហ្សង់ ដែលមានទំហំប្រហែល ៦ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ និងបាត់ព្រំដែនគោក ប្រហែលពី ៤ ពាន់ ទៅ ៦ ពាន់គីឡូម៉ែត្រការ៉េថែមទៀត៕
(រ៉ុង ឈុន អតីតសមាជិក គ.ជ.ប)