The Cambodia Daily
20-3-2021
បទវិភាគ៖ ទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងក្នុងសង្គមខ្មែរបច្ចុប្បន្ន គេសង្កេតឃើញក្រុមមនុស្សថ្នាក់ក្រោម រួមមាន កសិករ កម្មករ មន្ត្រីរាជការ និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ដែលមានឋានៈទាប សុទ្ធតែរស់នៅក្នុងស្ថានភាពក្រីក្រតោកយ៉ាក ខ្វះមុខខ្វះក្រោយ រីឯក្រុមមនុស្សថ្នាក់លើវិញ រួមមាន នាយករដ្ឋមន្រ្តី រដ្ឋមន្រ្តី ឩត្តមសេនីយ៍ ឩកញ្ញ៉ា និងមនុស្សជាច្រើនទៀត សុទ្ធតែរស់ក្នុងជីវភាពហ៊ឺហារ មានលុយកប់ពពក ហើយសូម្បីតែការចំណាយ លើម្ហូបឆ្កែរបស់អ្នកមានខ្លះក្នុងមួយខែ អាចស្មើនឹងប្រាក់ខែកូនទាហានដល់ទៅរាប់ខែ ឬរាប់ឆ្នាំឯណោះ។
ថ្វីបើជាក់ស្តែង គេសង្កេតឃើញដូច្នេះមែន ប៉ុន្តែអ្វីទៅជាញ្ហាចំបង ដែលនាំឲ្យស្ថានភាពជីវិតថ្នាក់ក្រោម និងថ្នាក់លើមានភាពខុសគ្នាដូចឋាននរក និងឋានសួគ៌បែបនេះ?
ជាការពិត ភាពខុសគ្នានៃជីវភាព ឬភាពមានបានខុសៗគ្នារបស់មនុស្សក្នុងសង្គមនិមួយៗ គឺជារឿងធម្មតា។
អ្វីដែលគួរកត់សម្គាល់សម្រាប់កម្ពុជាវិញ គឺនៅពេលដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានក្តោបក្តាប់អំណាចក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩ គេសង្កេតឃើញជីវភាពរបស់កម្មាភិបាលថ្នាក់លើ និងថ្នាក់ក្រោម មានកម្រិតប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះ ជីវភាពថ្នាក់ក្រោម និងថ្នាក់លើនៃគណបក្សកាន់អំណាចមួយនេះ មានគម្លាតខុសគ្នាដូចមេឃ និងដី។
តើភាពខុសគ្នានេះ ដោយសារអំពើពុករលួយ ឬដោយសារប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងអំណាចរបស់របបលោក ហ៊ុន សែន?
ជាការពិត របាយការណ៍ជាច្រើន បានបង្ហាញពីទ្រព្យសម្បត្តិដ៍មហាសាល និងលុយរាប់រយលានដុល្លាររបស់ ពួកអ្នកមានអំណាចក្នុងរបបលោក ហ៊ុន សែន និងបក្ខពួក ដែលបានមកពីអំពើពុករលួយ និងមធ្យោបាយទុច្ចរិកផ្សេងៗ។
កាលពីពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈនេះ វិទ្យុ RFA បានផ្សាយនូវរបាយការណ៍មួយ អំពីការគ្រប់គ្រងអចលនទ្រព្យ និងជំនួញមួយចំនួននៅប្រទេសអូស្រ្តាលី ក្នុងតម្លៃរាប់សិបលានដុល្លារ អាមេរិក ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់បុគ្គល ១៤ រូបនៃគ្រួសារចំនួន ៤ ដ៍មានអំណាចខ្លាំងនៅកម្ពុជា គឺគ្រួសារលោក ហ៊ុន សែន លោក ឡៅ ម៉េងឃីន ជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភា លោក អូន ព័ន្នមុនីរ័ត្ន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ និងលោក ជា សុផារ៉ា រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងរៀបចំដែនដី។
សាព័ត៌មានដដែល ឲ្យដឹងថា នេះគ្រាន់ជាទំហំទឹកប្រាក់នៃទ្រព្យសម្បត្តិរបស់គ្រួសារទាំង ៤ ខាងលើដែលបានបោះទុនវិនិយោគតែក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៥ មក។
បីថ្ងៃមុនការធ្វើឃាតលោកបណ្ឌិត កែម ឡី គឺនៅថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦ អង្គការ Global Witness បានចេញរបាយការណ៍មួយឈ្មោះថា “Hostile Takeover” ឬហៅថា អាណាចក្រជំនួញគ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន។ អង្គការនេះ បានបើកការស៊ើបអង្កេតដ៍ធំមួយដោយលាតត្រដាង អំពីការត្រួតត្រាសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងសម្ងាត់ ដោយគ្រួសារ និងខ្សែស្រឡាយត្រកូល ហ៊ុន នៅកម្ពុជា ដែលបង្កឲ្យមានការខាតបង់យ៉ាងច្រើន ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ និងបង្កហានិភ័យធំធេង សម្រាប់វិនិយោគិនបរទេស។
ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ សារព័ត៌មាន The Diplomat របស់អាមេរិកាំង បានដកស្រង់របាយការណ៍នោះថា ក្រុមគ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន បានគ្រប់គ្រងក្រុមហ៊ុន ដោយប្រយោល ឬផ្ទាល់ចំនួន ១៤ ក្រុមហ៊ុន ដែលតម្លៃប្រមាណ ២០០ លានដុល្លារអាមេរិក។
បើតាមសារព័ត៌មាន The Diplomat របាយការណ៍នោះ មិនបានរួមបញ្ចូលទាំងតម្លៃដីធ្លីរបស់គ្រួសារនេះទេ ដែល អ្នកសង្កេតការណ៍ខ្លះ គិតថាវាអាចមានតម្លៃជាទឹកប្រាក់ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់បន្ថែមទៀត។
លោក Patric Alley ដែលជាសហស្ថាបនិកនៃអង្គការ Global Witness បានប្រាប់សារព័ត៌មាននេះថា តួលេខនៃតម្លៃ អចលនទ្រព្យនោះគឺ ប្រមាណពីប្រាំរយលាន ទៅបួនពាន់លាន (៥០០លានទៅ ៤០០០ លាន)ដុល្លារ ប៉ុន្តែគេមិនមានឯកសារផ្លូវការបញ្ជាក់នោះទេ។
ប្រសិនបើដូចអ្វីដែលបានលើកឡើងក្នុងរបាយការណ៍នេះមែន នោះមានន័យថា គ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន អាចមានទឹកប្រាក់រហូតដល់ ៤២០០ លានដុល្លារអាមេរិកយ៉ាងតិច បើគិតត្រឹមថ្ងៃ នៃការចេញផ្សាយរបាយការណ៍ខាងលើ។
ដូចគ្នាដែរ លោកបណ្ឌិត កែម ឡី បានផ្តល់កិច្ចសម្ភាសន៍អំពីរបាយការណ៍នោះ ដល់បណ្តាញសារព័ត៌មានក្នុងស្រុកនានា ដែលជាការវិភាគដ៏ស៊ីជំរៅ និងចំៗ លើអំពើទុច្ចរិតរបស់គ្រួសារលោក ហ៊ុន សែន ហើយ ២ ថ្ងៃក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧ លោកត្រូវបានឃាតក បាញ់សម្លាប់ទាំងព្រឹក ក្នុងហាងលក់ទំនិញ ឬស្តាម៉ាត នៃស្ថានីយ៍ចាក់សាំង កាលតិច ក្បែរស្តុបបូកគោ ក្នុងទីក្រុងភំ្នពេញ។
ក្រៅពីក្រុមគ្រួសារអ្នកនយោបាយកំពូលៗទាំងនេះ ពួកមេបញ្ជាការគ្រាក់ៗ នៃកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ក៍ត្រូវបាន គេរកឃើញថា មានជាប់ពាក់ព័ន្ធ នឹងអំពើពុករលួយ និងការបំផ្លាញជាតិធ្ងន់ធ្ងរដែរ។
ក្នុងរបាយការណ៍ចេញ ផ្សាយក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២០ របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ Human Rights Watch បានលើកឡើងអំពីឩត្តមសេនីយ៍កំពូលៗ ១២ រូប ដែលជាមេបញ្ជាការនគរបាល និងកងទ័ព មានទ្រព្យសម្បត្តិមហាសាលយ៉ាងអាថ៌កំបាំង និងបានប្រព្រឹត្តអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងឃោរឃៅ បាតដៃប្រឡាក់ឈាម នៅកម្ពុជា។ មន្ត្រីទាំងនោះរួមមាន លោក ប៉ុល សារឿន លោក គន់ គីម លោក សៅ សុខា លោក នេត សាវឿន លោក ជា មន លោក ប៊ុន សេង លោក ឈឿន សុវន្ថា លោក រត្នន៍ ស៊្រាង លោក សុខ ផល លោក ម៉ក់ ជីតូ និងលោក ជួន សុវណ្ណ។
ពួកមន្រ្តីទាំងនេះ ត្រូវបានគេដឹងថា បានប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយធ្ងន់ធ្ងរ តាមមធ្យោបាយផ្សេងៗ ដែលធ្វើអោយពួក គេម្នាក់ៗមានលុយរាប់សិប ឬរយលានដុល្លារអាមេរិក។
កាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០១៩ សារព័ត៌មាន Reuter បានរាយការណ៍អំពីទ្រព្យមហាសាលរបស់សាច់ញាតិ និងមនុស្សជំនិតៗរបស់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងបណ្តាប្រទេសមួយចំនួន។
ក្មួយស្រីរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺអ្នកស្រី ហ៊ុន គឹមឡេង ដែលជាភរិយារបស់លោក នេត សាវឿន អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ បានទិញអាផាតមិន (Apartment) ដ៏ទំនើបមួយ មានតម្លៃជិត ៣ លាន ដុល្លារអាមេរិក នៅកណ្តាលទីក្រុងឡុង នៃប្រទេសអង់គ្លេស ក្នុងឆ្នាំ២០១០ រីឯកូនស្រីរបស់គាត់ឈ្មោះ នេត វិចឈុណា ក្នុងវ័យ ២៦ឆ្នាំ កំពុងគ្រប់គ្រង អាផាតមិន (Apartment) ដ៏ទំនើបមួយទៀតមានតម្លៃជិត ៨ លានដុល្លារអាមេរិក ក្នុងទីក្រុងនេះដែរ។
សាព័ត៌មាន Reuter ក៍បានឲ្យដឹងដែរថា គ្រួសារលោក នេត សាវឿន និងភរិយា ហ៊ុន គឹមឡេង បានចំណាយប្រាក់រាប់លានដុល្លារទិញខុនដូទំនើប ក្នុងប្រទេសសង្ហបូរី វិនិយោគក្នុងប្រទេស Cyprus និងបាននាំគ្នាទិញសញ្ជាតិ Cyprus ថែមទៀត។
ដូចគ្រួសារលោក នេត សាវឿន ដែរ លោក អូន ពន្ធមុនីរ័ត្ន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងភរិយាឈ្មោះ អ៊ឹម ផល្លិកា លោក ឡៅ ម៉េងឃីន សមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងភរិយាឈ្មោះ ជឹង សុភាព ហៅយាយភូ ដែលជាមនុស្សជំនិតរបស់ភរិយាលោក ហ៊ុន សែន ព្រមទាំងក្មួយស្រីម្នាក់ទៀតរបស់លោក ហ៊ុន សែន ឈ្មោះ ហ៊ុន ចន្ថា បាន ចំណាយប្រាក់វល់លានដុល្លារអាមេរិក លើគំរោងវិនិយោគទុននានា ក្នុងប្រទេស Cyprus ដើម្បីទទួលបានសញ្ជាតិ នៃប្រទេសនេះថែមទៀត។
បើតាម Reuter ឲ្យដឹងថា ដើម្បីទទួលបានសញ្ជាតិ Cyprus ជនបរទេសម្នាក់ ត្រូវមានលុយ វិនិយោគចាប់ពី ២ លាន ប្រាំសែនដុល្លារអាមេរិក (USD2.5 millions) ឡើងទៅ។
គេហទំព័ររបស់អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍន៍ឲ្យដឹងថា ប្រាក់ខែរបស់លោក ហ៊ុន សែន បានឡើងពី ៣លាន ៦សែនរៀល ទៅ ១០លានរៀល ឬស្មើនឹង $900 ទៅ $2,500 អាមេរិក ក្នុងឆ្នាំ២០១៧។
បើគេធ្វើការគណនា លើតួលេខ $900 ដែលជាប្រាក់ខែរបស់លោក ហ៊ុន សែន រាប់ឆ្នាំកន្លងមក ទៅនឹងរបស់អ្វីមួយដូចជានាឡិកា ឬផ្ទះ ដែលមានតម្លៃត្រឹមតែ ១ លានដុល្លារអាមេរិកចុះ ពេលនោះគេឃើញថា គាត់ត្រូវការពេលជាង ៩២ឆ្នាំ ដោយមិនចាយអ្វីមួយរៀលសោះ ដើម្បីសន្សំប្រាក់ខែរបស់គាត់ បានគ្រប់មួយលានដុល្លារនោះ។ ប៉ុន្តែ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់គាត់ បានគ្រប់គ្រងអំណាចត្រឹមតែ ៤២ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ បើគិតពីឆ្នាំ១៩៧៩ រហូតដល់ បច្ចុប្បន្ននេះ ហើយលោក ហ៊ុន សែន បានតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីត្រឹមតែ ៣៦ ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ បើគិតពីពេលដែលវៀតណាម លើកបន្តុបលោក ក្នុងឆ្នាំ១៩៨៥ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។ ចុះទំរាំដូចការលើកឡើងខាងលើ ដែលថា គាត់មានលុយរាប់សិប ឬរាប់រយលានដុល្លារ តើគាត់ត្រូវការពេលប៉ុន្មានរយឆ្នាំ ដើម្បីសន្សំប្រាក់ខែគាត់ ឲ្យគ្រប់នោះ?
ម្យ៉ាងទៀត បើគេគិតអំពីលទ្ធភាពដែលលោក ហ៊ុន សែន ក៏ដូចជាអ្នកមានអំណាចក្នុងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា អាចមានលទ្ធភាពប្រើប្រាស់តួនាទី ឬអំណាចរកលុយនោះ គឺពួកគេមានរយៈពេលតែ ៣១ ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២១ នេះ ព្រោះបើគេគិតពីរយៈពេលដែលគណបក្សមួយនេះ កាន់អំណាច ពីឆ្នាំ១៩៧៩ នោះ គឺវាមានរយៈពេល ៤២ ឆ្នាំដូចលើកឡើងខាងលើមែន តែយួន បានត្រួតត្រារដ្ឋាភិបាលគាត់រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨៩ គឺវាមានរយៈពេល ១០ឆ្នាំ មុននឹងយួនដកទ័ពចេញពីប្រទេសកម្ពុជា តាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ក្នុងឆ្នាំ១៩៩១។
ដូច្នេះ វាមានន័យថា លោក ហ៊ុន សែន និង ក្រុមរបស់គាត់មានលទ្ធភាពប្រើអំណាចក្នុងប្រទេសខ្លួនពីត្រឹមឆ្នាំ១៩៩០ មកតែប៉ុណ្ណោះ ហើយបើគេគិត មកត្រឹមពេលដែលអង្គការ Global Witness ចេញផ្សាយរបាយការណ៍អំពីទឹកប្រាក់របស់គ្រួសារ និងសែស្រឡាយ ហ៊ុន ក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦ នោះ គឺវាមានរយៈពេលប្រមាណជិត ២៦ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។
បើតាមសារព័ត៌មាន The Dipliomat ដែលដកស្រង់របាយការណ៍ និងមន្ត្រីរបស់អង្គការ Global Witness ដែលថា គ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន អាចមានលុយរហូតដល់ទៅ ៤២០០ លានដុល្លារអាមេរិក នោះមានន័យថា គ្រួសារ ឬសែស្រឡាយត្រកូល ហ៊ុន មានលុយទាំងនោះ ដោយប្រើពេលវេលា តែ ២៦ ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ។
បើគេធ្វើការ គណនាដោយយកចំនួនលុយនេះ ចែកនឹងចំនួនឆ្នាំនោះ គេទទួលចម្លើយថា ត្រកូល ហ៊ុន អាចរកលុយបានជាង ១៦១លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយឆ្នាំ។ ដូច្នេះមានសំណួរ ចោទសួរថា តើគ្រួសារនេះ រកលុយបានដោយវិធីណា? ដោយអំពើពុករលួយ?
ពួកគេអាចដោះសារថា វាមិនមែនជាអំពើពុករលួយទេ តែជាការរកលុយដោយមុខជំនួញស្របច្បាប់។ ប្រសិនបើជាមុខជំនួញមែន ក៏គេនៅតែសង្ស័យថា អាចទាក់ទិននឹងមុខជំនួញទុច្ចរិត ឬអំពើពុករលួយច្រើនជាង។
ម្យ៉ាងវិញទៀត មាត្រា១២០ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ បានហាមសមាជិករាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការធ្វើជំនួញអ្វីមួយ ដោយចែងថា «មុខងារនៃសមាជិករាជរដ្ឋាភិបាល មានវិសមិតភាព និងសកម្មភាពខាងវិជ្ជាជីវៈផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ឬឩស្សាហកម្ម»។
បើតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ សមាជិករាជរដ្ឋាភិបាលរួមមាន នាយករដ្ឋមន្ត្រី ឩបនាយករដ្ឋមន្រ្តី ទេសរដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រី និងសមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រីដទៃទៀត។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏គេនៅតែអាចលើកជាហេតុផលថា ក្រែងលុយកាក់ ឬទ្រព្យមហាសាលទាំងអស់នោះ គឺជាអំណោយដែលគេឲ្យមកគាត់ ទេដឹង?
ប្រសិនបើមានសំណួរបែបនេះមែន គេត្រូវពិនិត្យមើលច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ត្រង់មាត្រា៣២ នៃជំពូក៦ ដែលចែងអំពីប្រភេទ និងទោសនៃអំពើពុករលួយ។
បើតាមច្បាប់នេះ មន្រ្តីរាជការ ឬមន្ត្រី ដែលជាប់ឆ្នោតដែលទទួលអំណោយ ឬជំនូន ត្រូវបានចាត់ទុកជាមានទោស ពីបទស៊ីសំណូក ដែលត្រូវជាប់ពន្ធនាគារពី ៧ ទៅ ១៥ឆ្នាំ។ ថ្វីបើមានច្បាប់គ្រប់គ្រាន់យ៉ាងដូច្នេះក្តី ក៏គេឃើញលោក ហ៊ុន សែន និង មន្ត្រី របស់គាត់ដទៃទៀត តែងតែងមានប្រាក់ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ប្រើប្រាស់សម្ភារៈទំនើបៗ ដែលមានតម្លៃរាប់ សិប ឬលានដុល្លារអាមរិក ហើយក៏ធ្លាប់ផ្តល់អំណោយដល់ស្រីស្នេហ៍ ឬមនុស្សសំណព្វចិត្តរបស់ពួកគេ ក្នុង ទំហំទឹកប្រាក់ដ៏ច្រើនក្រាស់ក្រែលផងដែរ។
ជាឩទាហរណ៍ ក្នុងសារសម្លេងបែកធ្លាយមួយក្នុងឆ្នាំ២០១៦ លោក ហ៊ុន សែន បានសន្យាឲ្យនាង ធី សុវណ្ណថា ចំនួន ១ លានដុល្លារអាមរិក។
ដោយឡែក បើគេពិនិត្យមើលប្រាក់ខែមន្ត្រីរាជការ កងនគរបាល និង កងយោធាវិញ គេអាចវាយតម្លៃថាពួកគេរស់ក្នុងស្ថានភាពលំបាក បើទោះបីពួកគេ មានភារកិច្ចសំខាន់ សម្រាប់ប្រទេសជាតិ ជាពិសេស ក្នុងការធានាស្ថេរភាពនៃអំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
បើតាមអត្ថបទមួយ របស់សារព័ត៌មានកោះសន្តិភាព ចុះផ្សាយក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០២០ ប្រាក់ខែរបស់យោធិនថ្នាក់ពលទោ ដែលបានតម្លើងចាប់ពីខែមករា ឆ្នាំ២០២០ នេះទៅ គឺ ១.១២៣.៥០០រៀល ឬ ២៨០ ដុល្លារអាមេរិក ហើយក្នុងចំណោមមន្ត្រីទាំង ៣ ប្រភេទនេះ កងយោធាមានប្រាក់បៀវត្សខ្ពស់ជាងគេ គឺចន្លោះពី ២៨០ ដុល្លារអាមរិកទៅ ៥៨០ ដុល្លារអាមេរិក ដោយអាស្រ័យតាមឋានៈ។ ជាទូទៅ ក្នុងជួរកងទ័ព ឋានៈពលទោ ឬកូនទាហាន គឺជាឋានៈដែលមានចំនួនច្រើនជាងគេ។
អង្គការ Asia Floor Wage Alliance ដែលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវលើកម្រិតប្រាក់ចំណូលរបស់ កម្មករក្នុងតំបន់អាស៊ី សម្រាប់ការរស់នៅដោយសមរម្យ បានរកឃើញថា នៅកម្ពុជា កម្មករម្នាក់ ត្រូវមានប្រាក់ចំណូល ២៩៤ អាមរិក ក្នុងមួយខែ ឬគ្រួសារមួយ ត្រូវការ ៥៨៨ អាមរិកក្នុងមួយខែ ទើបអាចរស់ក្នុងកំរិតសមរម្យបាន។ ដូច្នេះកម្រិតប្រាក់ខែរបស់ពលទោ ឬកូនទាហានចំនួន ២៨០ ដុល្លារអាមេរិក ដូចលើកឡើងខាងលើ គឺមិនអាចធ្វើឲ្យពួកគេមានលទ្ធភាពរស់នៅ ដោយសមរម្យ ឬថ្លៃថ្នូរបាន នៅឡើយ។
ជារួម ប្រាក់បៀវត្សរបស់មន្ត្រីរាជការ កងនគរបាល និងកងទ័ព ដែលមិនអាចអោយពួកគេរស់នៅក្នុងកំរិតជីវភាពសមរម្យបាន ឬថ្លៃថ្នូរបាន គឺមានន័យថា ពួកគេរស់បានត្រឹមមួយគ្រប់ៗ ក្រពះ ឬខ្វះមុខ ខ្វះក្រោយ ហើយរស់ក្នុងហានិភ័យ ព្រោះពួកគេមិនអាចមានប្រាក់សន្សំសល់ប្រចាំខែ នោះទេ។
ហានិភ័យរបស់ពួកគេ គឺអាចកើតឡើងដោយជៀសមិនផុត ព្រោះតំរូវការបន្ថែមរបស់គ្រួសារ រមែងតែងតែកើតមាន ដូចជាតំរូវការបញ្ហាសុខភាព និងការរៀនសូត្ររបស់កូនជាដើម ដោយមិនទាន់ គិតពីតម្លៃទំនិញទីផ្សារឡើងថ្លៃជាប្រចាំនោះផង។ ជាងនេះទៅទៀត បើប្រាក់បៀវត្សរបស់ពួកគេហូប មិនគ្រប់ផង តើពួកគេអាចមានលទ្ធភាពមានជំរករស់នៅដោយសមរម្យទេ?
ប៉ុន្តែបើគេប្រៀបធៀបអំពីអំណោយ ឬការចំណាយសំរាប់កំសាន្តរបស់អ្នកធំម្តងៗ ទៅនឹងប្រាក់បៀវត្ស របស់ពលទោ គឺវាមានទំហំខុសគ្នាឆ្ងាយណាស់។ ឩទាហរណ៍ លោក គឹម រស្មី អតីតមេប៉េអឹម ខេត្តរតនគីរី បានចំណាយលុយ ៥០ ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក សំរាប់ចែកលុយឲ្យកូនរបស់គាត់ ៥ នាក់ ដែលម្នាក់ៗទទួល បាន ១០ ម៉ឺនដុល្លារ ក្នុងពិធីខួបកំណើតមួយ កាលពីខែចុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៩។
ស្រដៀងគ្នានេះ អតីតស្នងការរងនគរបាល ខេត្តកណ្តាល គឺលោក ស្រេង សុខា បានឲ្យថ្លៃទឹកដោះ១០ម៉ឺនដុល្លារ និងរថយន្ត ទំនើប Lexus 570 មួយគ្រឿង ដែលមានតម្លៃ ២២ ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក ក្នុងពិធីភ្ជាប់ពាក្យរបស់លោក កាលពីចុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៩។
បើប្រៀបធៀបនឹងប្រាក់ខែត្រឹម ២៨០ ដុល្លារ ក្នុងមួយខែរបស់កូន ទាហាន ឬនគរបាល គេត្រូវការពេលជាង ២៩ ឆ្នាំ ដោយមិនចាយមួយសេនសោះ ទើបពលទោម្នាក់ អាចមានលុយសើ្ម នឹងថ្លៃទឹកដោះកូនក្រមុំ របស់មេប៉ូលីស ចំនួន ១០ ម៉ឺនដុល្លារ។ ចុះទំរាំអំណោយរបស់អ្នកធំដទៃទៀត ដែលមានតម្លៃរាប់សិបម៉ឺនដុល្លារ ឬអំណោយរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលឲ្យចៅស្រីខុសត្រកូល ធី សុវណ្ណថា របស់គាត់ ចំនួនមួយលានដុល្លារ តើវាស្មើប្រាក់ខែរបស់ពលទោម្នាក់ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានពាន់ខែ ឬប៉ុន្មានរយឆ្នាំទៅ?
របាយការណ៍អង្គការឃ្លាំមើលកងទ័ពក្នុងពិភពលោក (Global Fire Power) កាលពីឆ្នាំ២០១៧ បង្ហាញថា ក្នុងចំណោមកងទ៏ពជិត ២ សែននាក់ កម្ពុជាមានកងទ័ព សកម្មចំនួន ១២ម៉ឺន ៥ពាន់នាក់។ ដូចអ្វីដែលលើកឡើងខាងលើ គ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន អាចរកចំណូលបាន ១៦១ លានដុល្លារអាមរិកក្នុងមួយឆ្នាំៗ ដែលគេសង្ស័យថាបានមកដោយអំពើពុករលួយរបស់គ្រួសារដ៏មានអំណាចនេះ។
ឩបមាថា គ្រួសារហ៊ុនមិនប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយ ហើយដាក់ចំនួនលុយនេះ ចូលក្នុងថវិកាជាតិសំរាបបើកប្រាក់ខែអោយកងទ័ពវិញទៅចុះ គេឃើញថា កងទ័ពម្នាក់ៗ អាចទទួលប្រាក់បន្ថែម លើប្រាក់ខែបច្ចុប្បន្នចំនួន ១ពាន់ ២៩២ ដុល្លារអាមរិកក្នុងមួយឆ្នាំ ឬ១០៧ ដុល្លារអាមរិកក្នុងមួយខែ លើប្រាក់ខែដែលពួកគេមានស្រាប់។ នេះគ្រាន់តែជាតួរ លេខនៃអំពើពុករលួយរបស់គ្រួសារ ឬសែស្រឡាយ ហ៊ុន ចុះអំពើពុករលួយរបស់គ្រួសារអ្នកមានអំណាចដទៃៗជាច្រើនរូបទៀតនោះ?
ដូច្នេះប្រាក់ខែរបស់កងទ័ពតិចបំផុតអាចមានចំនួន ៣៨៧ ដុល្លារអាមរិកក្នុង មួយខែ ដែលធ្វើអោយជីវិតកងទ័ពម្នាក់អាចរស់ក្នុងកំរិតសមរម្យបាន ព្រោះវាជាចំណូលខ្ពស់ជាង ២៩៤ ដុល្លារអាមរិកក្នុងមួយខែ ដែលអង្គការ Asia Floor Wage Alliance រកឃើញថា ជាកំរិតមួយសំរាប់ការរស់នៅដោយសមរម្យ សំរាប់ជីវិតមនុស្សម្នាក់។
តែបើទោះបីជាកងទ័ពម្នាក់ៗ អាចទទួលបានប្រាក់ខែចំនួន ៣៨៧ ដុល្លារអាមេរិក ក៏ដោយ ក៏មិនប្រាកដថា គ្រួសាររបស់ពួកគេ អាចរស់បានក្នុងភាពសមរម្យបាននោះទេ ព្រោះបើតាម អង្គការ Asia Floor Wage Alliance គ្រួសារនិមួយៗ អាចរស់ក្នុងកំរិតជីវភាពសមរម្យបាន លុះណាតែមានចំណូលយ៉ាងតិច ៥៨៨ ដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយខែ។
ថ្វីបើអំពើពុករលួយជាមូលហេតុមួយ ដែលធ្វើអោយមន្ត្រីរាជការ នគរបាល និង យោធិន រស់ក្នុងភាព ក្រីក្រ និងធ្វើអោយស្ថានភាពជីវិតមានគម្លាតគ្នាខ្លាំង រវាងថ្នាក់ក្រោម និងថ្នាក់លើ ក៏គេនៅតែអាច ចោទជាសំណួរថា បើមេៗថ្នាក់លើអាចប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយ ក្លាយជាអ្នកមានមហាសាល ចុះហេតុអីថ្នាក់ក្រោម មិនអាចធ្វើដូចគ្នា ដើម្បីជីវិតធូរធារបាន?
បើមិនធ្វើការគិតដោយស៊ីជំរៅទេ គេអាចឆ្លើយដោយសាមញ្ញថា មកពីមេៗជាអ្នកធំ គឺគេមានឩិកាស ជាងអញ្ចឹងហើយ។ តែបើធ្វើការវិភាគបន្តិច គេអាចមើឃើញនូវមូលហេតុសំខាន់ ៣៖
ទីមួយ៖ ថ្វីបើរបបលោក ហ៊ុន សែន ពុករលួយយ៉ាងណា ក៏លោក ហ៊ុន សែន មិនអនុញ្ញាតឲ្យមន្រីរាជការ នគរបាល និងកងទ័ព គ្រប់ជាន់ថ្នាក់ អាចប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយបាន ដូចពួកគាត់ និងបក្ខពួកនោះដែរ ព្រោះបើម្នាក់ៗ អាចធ្វើដូច្នោះ នោះវាក្លាយជារឿងអនាធិបតេយ្យ ហើយពលរដ្ឋ និងជាតិទាំងមូល ក៏គ្មានធនធានឯណាគ្រប់គ្រាន់ សំរាប់ពួកគេគ្រប់គ្នាប្រជែងហែកស៊ីឡើយ ហើយវាក៏អាចដុតកំហឹងពលរដ្ឋ អោយឆេះខ្លាំងដល់កំរិតទ្រាំលែងបាន រហូតដល់ការបះបោរលែងខ្លាចស្លាប់ ដូចសម័យខ្មែរបះបោរ វាយ បារាំងក្នុងរឿងភូមិតិរិច្ឆាន។
ទីពីរ៖ វីធីគ្រប់គ្រងអំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺជាការគ្រប់គ្រងដោយបក្ខពួកនិយម គឺមានន័យថា គាត់យកចិត្តទុកដាក់ ឬផ្តល់ឩិកាសឲ្យតែក្រុម ឬបក្ខពួករបស់គាត់ប៉ុណ្ណោះ ឬគេអាចនិយាយម្យ៉ាង ទៀតថា បើអ្វីដែលបក្សពួកគាត់ធ្វើបាន គឺគ្មានអ្នកណា ឬក្រុមផ្សេង អាចធ្វើដូចបានឡើយ។ វិធីនេះ ត្រូវបានគេមើលឃើញថា លោក ហ៊ុន សែន បានប្រើប្រាស់រាប់ឆ្នាំ ដើម្បីពង្រឹងអំណាចរបស់គាត់ទាំងនៅផ្ទៃក្នុងបក្ស និងក្នុងក្របខ័ណ្ឌរដ្ឋ ដូចជាការកំចាត់ក្រុមលោក ជា ស៊ីម ជាដើម។
កាលពីខែ ធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩ អង្គការ Global Witness បានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានមួយ ដោយលើកឡើងថា លោក ហ៊ុន សែន បានពង្រឹងអំណាចផ្ទាល់ខ្លួន តាមរយៈការកាងបក្ខពួក និងសមាជិកគ្រួសាររបស់គាត់ ដែលបានបំផ្លាញអត្ថ ប្រយោជន៍ និងសេចក្តីសុខពលរដ្ឋសាមញ្ញ។ បើយោងតាមទឡ្ហីករណ៍នេះ មានន័យថា លោក ហ៊ុន សែន មិនអាចអនុញ្ញាតឲ្យមន្រីរាជការ នគរបាល និង កងទ័ព គ្រប់រូបធ្វើអ្វីបានដូចបក្ខពួករបស់ គាត់នោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ បើគាត់អនុញ្ញាតគ្រប់គ្នា ធ្វើអ្វីៗបាន ដូចបក្ខពួករបស់គាត់ តើគាត់មានតម្លៃពិសេសអ្វី សំរាប់បក្សពួករបស់គាត់ ដែលជាអ្នកកាងអំណាចរបស់គាត់នោះ? ហើយលោក ហ៊ុន សែន ក៏មិនចង់អោយក្រុមផ្សេងណាមួយ មានលទ្ធភាពស្មើ ឬខ្លាំងលើសក្រុមរបស់លោកនោះឡើយ។
ទីបី៖ លោក ហ៊ុន សែន ប្រហែលជាគ្មានការតាំងចិត្តច្បាស់លាស់ក្នុងការលើកំពស់ជីវភាពរបស់កងទ័ព ឬ រដ្ឋភិបាលរបស់គាត់គ្មានលទ្ធភាពឡើយ បើទោះបី គាត់តែងតែអួតអំពីការរីកចំរើនគ្រប់វិស័យ ឬ មាន មាសរាប់តោនយ៉ាងណាក្តី។ ជាឩទាហរណ៌ លោក ហ៊ុន សែន តំរូវក្រុមហ៊ុន ឬអង្គភាពស៊ីវិលចងសម្ព័ន្ធភាព ជាមួយអង្គភាពទ័ព ដើម្បីជួយឩបត្ថម្ភកងទ័ព។
ការធ្វើបែបនេះគឺជាការបង្ហាញថា ការជួយឩបត្ថម្ភ កងទ័ពគឺជារឿងមនុស្សធម៌ ឬហេងស៊យ ព្រោះសប្បុរសជនទាំងនោះ អាចធ្វើតាមសទ្ធា ឬលទ្ធភាព ហើយវា អាចធ្វើអោយកងទ័ពបាត់បង់តម្លៃ ឬមោទភាពដែលខ្លួនលះបង់ ដើម្បីជាតិដែលខ្មែរគ្រប់រូប ត្រូវគោរព។
តែផ្ទុយទៅវិញ កងទ័ពជាតិបែរជាត្រូវគោរពសប្បុរសជនទាំងនោះវីញ ដោយសារតែអំណោយដែលតាមពិត វាគួរតែជាការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ក្រុមហ៊ុន ឬបុគ្គលខ្លះនោះ សុទ្ធតែជាជនពុករលួយ ឬជនទុច្ចរិតបំផ្លាញជាតិទៀតផង ដែលមិនសមនឹងត្រូវផ្តល់ការគោរពទាល់តែសោះ។
សរុបសេចក្តីមក ប្រព័ន្ធដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន បែបនេះ ធ្វើឲ្យមន្រីរាជការ នគរបាល និងកងទ័ព ថ្នាក់ក្រោម ត្រូវតែរស់ក្នុងកំរិតជីវភាពក្រីក្រ៕
.
CWCI Cambodia 