អត្ថបទស្រាវជ្រាវដោយលោក ម៉ែន ណាត និងអត្ថបទបន្ថែមដោយអ្នកស្រី សម សុខា / Text updated 2020
កោះត្រល់ ដែលសព្វថ្ងៃកាន់កាប់ដោយប្រទេសវៀតណាម ដាក់ឈ្មោះថ្មីថា Phú Quốc ។ កោះនេះ ជាកោះរបស់ខ្មែរ ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គ.ម. ពីឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជា ខេត្តកំពត និងមានចម្ងាយប្រហែល ៤៥ គ.ម. ពីតំបន់ហាទៀង កម្ពុជាក្រោម (ប្រទេសវៀណាមសព្វថ្ងៃ)។
បើតាមវិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA Khmer) ឆ្នាំ 2012 បញ្ជាក់ថា កោះត្រល់ មានផ្ទៃក្រឡា ៥៧៤ គ.ម.ការ៉េ ហើយមានទំហំជិតប៉ុនប្រទេសសង្ហបូរី។ នៅលើកោះ មានពលរដ្ឋប្រម៉ាណជា ៥ សែននាក់ ក្នុងនោះមានពលរដ្ឋខ្មែរប្រហែលជា ២០០ គ្រួសារ រួមបញ្ចូលទាំងខ្មែរកម្ពុជាក្រោម និង ខ្មែរ ដែលមកពីខេត្តកំពត ក្រៅពីនោះ សុទ្ធសឹងតែជាពលរដ្ឋយួន ហើយពលរដ្ឋយួន ដែលមករស់នៅទីនោះយូរបំផុត តាំងពីឆ្នាំ ២០០០។
កោះត្រល់នេះ កាន់កាប់ដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាំងពីដើមរហូតមក ដែលមានឯកសារបញ្ជាក់ជាហូរហែរ «ឯកសារប្រជុំកោះត្រល់» ។ នៅក្រោយរបបខ្មែរក្រហម កោះនេះ មិនមានមូលដ្ឋានទ័ពរបស់កម្ពុជាទៀតទេ។ ទោះបីកម្ពុជា ពុំមានមូលដ្ឋានទ័ពក៏ដោយ តែពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន ក៏រស់នៅប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតនៅទីនោះជាធម្មតា។ ក្រោយមកទៀត ដោយសារតែមិនមានការយកចិត្តទុកដាក់ ពីរដ្ឋាភិបាលកុម្មុនិស្តកម្ពុជា ក្នុងទសវត្សទី៨០ របស់លោក ហ៊ុន សែន, ហេង សំរិន, ជា ស៊ីម ម្ល៉ោះហើយកោះនោះ ក៏ត្រូវពួកអ្នកនេសាទជនជាតិយួន ទៅធ្វើនេសាទ និងតាំងទីនៅទីនោះ ជាទីសំចត។
នៅថ្ងៃ០៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៨២ រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសខ្មែរ ហ៊ុន សែន នៃរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា បានចុះ កិច្ចព្រមព្រៀងទឹកប្រវត្តិសាស្ត្រ ខុសច្បាប់ ជាមួយវៀតណាម ដោយរាប់បញ្ចូលទាំង «កោះត្រល់ និងចង្កោមកោះក្រចកសេះ» ផង ដែលធ្វើឲ្យ យួន មានសិទ្ធិរកស៊ីរបរនេសាទ និងតាំងលំនៅ នៅទីនោះដែរ។ ប៉ុន្តែ កិច្ចព្រមព្រៀង និងសន្ធិសញ្ញាទាំងឡាយ នៅទសវត្សរិ៍ទី៨០ គឺត្រូវបានចាត់ទុកថា «ខុសច្បាប់» ពីព្រោះវាផ្ទុយនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ១៩៩១។ ដោយហេតុនេះហើយ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បង្ខំឲ្យរដ្ឋាភិបាលខ្មែរ លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវធ្វើ «សន្ធិសញ្ញាព្រំដែនបំពេញបន្ថែម» ថ្មីមួយទៀត នៅខែតុលា ឆ្នាំ ២០០៥ ដែលសន្ធិសញ្ញាថ្មីនេះ មានលក្ខណៈគ្របដណ្តប់ទៅលើសន្ធិសញ្ញានានាឡើងវិញ នៅទសវត្សរិ៍ទី៨០។
កោះត្រល់ សព្វថ្ងៃត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម កាន់កាប់ផ្លូវការ ដែលក្រុមអ្នកជាតិនិយមខ្មែរ ហៅថា «វៀតណាម រំលោភលើបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា ក្នុងសំណុំរឿងកោះត្រល់»។
កោះត្រល់ មានឆ្នេរសមុទ្រ សរុបជាង ១០០ គ.ម ហើយមានឆ្នេរធម្មជាតិស្អាតៗជាច្រើន ប៉ុន្តែគួរឲ្យស្តាយណាស់ កោះនេះ មិនមាននៅសេសសល់ឈ្មោះខ្មែរ សូម្បីតែមួយម៉ាត់។ បើនិយាយពីរមណីយដ្ឋានវិញ នៅទីនោះរួមមាន ទឹកឆា ឬ ទឹកធ្លាក់ មាន ២ កន្លែង៖
១. រមណីយដ្ឋានទឹកឆា គំនូរ (SUOI TRANH)
២. រមណីយដ្ឋានទឹកឆា ថ្មតុក (SUOI DA BAN) មានឆ្នេរស្អាត់ៗជាច្រើនទៀតដូចជា៖
២/១. ឆ្នេរផ្កាយ (BAI SAO)
២ /២. ឆ្នេរធំ (BAI THOM)
២/៣. ឆ្នេរវែង (BAI DAY) និងឆ្នេរមួយចំនួនធំទៀត ដែលមិនបានរៀបរាប់អស់ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ។
កោះនេះ មានឆ្នេរ ២ ប្រភេទឆ្នេរមួយប្រភេទ ដែលនៅខាងត្បូងកោះ ជាឆ្នេរមួយ ដែលអំណោយផលដល់វិស័យទេសចរណ៍ សម្រាប់ជិះទូកលើរលក និងជិះទូកប្រដេញខ្យល់ យ៉ាងសប្បាយ ព្រោះឆ្នេរនេះ មានខ្យល់ខ្លាំង ហើយរលកធំៗ ជាអំណោយផល ទៅដល់ទេសចរណ៍ប្រភេទនេះ។ ចំណែក ឆ្នេរខាងជើងកោះ ជាឆ្នេរស្ងប់ខ្យល់ ដូចនៅក្រុងព្រះសីហនុដែរ។ ដោយសារស្ងប់ខ្យល់នេះហើយ វាអំណោយផលដល់ការងូតទឹកកម្សាន្ត របស់ភ្ញៀវទេសចរ។ ហើយឆ្នេរនេះ មានខ្សាច់សក្បុសស្អាត ហួសនឹងថ្លែង។
កោះត្រល់ មានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដូចជា ស្ពាន ថ្នល់ អាកាសយានដ្ឋាន និងរមណីយដ្ឋាន សណ្ឋាគារ ផ្ទះសំណាក់ ទីផ្សារ ផ្សាររាត្រីលក់គ្រឿងសមុទ្រស្រស់ៗ និងវត្ថុអានុស្សាវរីយ៍ក្នុងតំបន់។
បញ្ជាក់៖ កោះត្រល់ មានចម្ងាយប្រហែលតែ ៥ គ.ម. ប៉ុណ្ណោះពី កោះសេះ នៃខេត្តព្រះសីហនុ។
បញ្ជីរាយនាម កោះ ៤៧ ក្នុងចំណោមកោះ ៦៤ ក្នុងដែនសមុទ្រខ្មែរ
នេះជាបញ្ជីឈ្មោះកោះ ជាភាសាខ្មែរ៖
១. កោះកណ្ដុរ ខេត្តកោះកុង (Koh Kandol) អ្នកស្រុកច្រើនហៅ “កោះនូ”
២. កោះកោងកាង ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Kaongkang)
៣. កោះកុង ខេត្តកោះកុង (Koh Kong)
៤. កោះក្របី ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Krabey)
៥. កោះក្រចកសេះ (Koh Krachak Seh)
៦. កោះក្រាស ខេត្តកំពត (Koh Kras)
៧. កោះការាំង ខេត្តកំពត (Koh Kareang)
៨. កោះខ្មោច ខេត្តកោះកុង (Koh Khmaoch)
៩. កោះខ្ទះ ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Khteah)
១០. កោះគុណ ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Kaun)
១១. កោះគុត ខេត្តកោះកុង (Koh Kut)
១២. កោះចន្លុះ ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Chanlouh)
១៣. កោះឆាន់ ខេត្តកោះកុង (Koh Chhan)
១៤. កោះឆាង ខេត្តកោះកុង (Koh Chhang)
១៥. កោះដំឡូង ខេត្តកោះកុង (Koh Damlaung)
១៦. កោះដែកគោល ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Dekkol)
១៧. កោះតាកៀវ ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Takeav)
១៨. កោះតាង ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Tang)
១៩. កោះតាទាម ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Tateam)
២០. កោះត្បាល់ ខេត្តកំពត (Koh Tbal)
២១. កោះត្រល់ ខេត្តកំពត (Koh Kral)
២២. កោះត្រឡាច (Koh Kralach)
២៣. កោះថាស (Koh Thas)
២៤. កោះថ្មដុស ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Thma-Dos)
២៥. កោះថ្មី ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Thmei)
២៦. កោះទន្សាយ ខេត្តកំពត (Koh Tonsay)
២៧. កោះទ្រាស ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Treas)
២៨. កោះពស់ ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Puos)
២៩. កោះពូឡូវៃ ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Poulouvai)
៣០. កោះពោធិ ខេត្តកំពត (Koh Po)
៣១. កោះព្រីង ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Pring)
៣២. កោះព្រឺស ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Prus)
៣៣. កោះម្នាស់ ខេត្តកោះកុង (Koh Monoas) ខ្លះច្រឡំថា “កោះមនុស្ស”
៣៤. កោះម៉ាកប្រាង ខេត្តកំពត (Kah Makbrang)
៣៥. កោះមូល ខេត្តកោះកុង (Koh Moul)
៣៦. កោះរុង ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Roung)
៣៧. កោះរុងសន្លឹម ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Rong Sanloem)
៣៨. កោះសំពោច ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Sampoch)
៣៩. កោះសេះ ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Seh, Sihanoukville)
៤០. កោះសេះ ខេត្តកំពត (Koh Seh, Kampot)
៤១. កោះស្តេច ខេត្តកោះកុង (Koh Sdach)
៤២. កោះស្មាច់ ខេត្តកោះកុង (Koh Smach)
៤៣. កោះស្រមោច ក្រុងព្រះសីហនុ (Koh Sramoch)
៤៤. កោះស្វាយ ខេត្តកំពត (Koh Svay)
៤៥. កោះអង្ក្រង ខេត្តកំពត (Koh Angkrang)
៤៦. កោះអណ្ដើក ខេត្តកោះកុង (Koh Andaek)
៤៧. កោះឫស្សី ខេត្តកំពត (Koh Russei)
បើតាមលោកបណ្ឌិត កែម ឡី កាលនៅរស់ បានរំលឹកថា បញ្ជីឈ្មោះកោះខ្មែរទាំងអស់មាន ៦៤ កោះ នៅសមុទ្រកម្ពុជា។ លោកបណ្ឌិត ត្រូវបានគេធ្វើឃាត នៅកណ្តាលទីក្រុងភ្នំពេញ ថ្ងៃទី១០ កក្កដា ២០១៦ ពាក់ព័ន្ធបទវិភាគរបស់លោក លើប្រធានបទ«សែស្រឡាយលក់ជាតិនៃលោក ហ៊ុន សែន តាមរបាយការណ៍អង្គការ Global Witness» ទៅកាន់បណ្តាញផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមួយចំនួន។ ឃាតកម្មនេះ មិនទាន់អាចត្រូវបានវែកមុខរកយុត្តិធម៌នៅឡើយទេ មកទល់សព្វថ្ងៃ។
អត្ថបទនេះ ទោះបីយ៉ាងណាក្តី សូមចាត់ថា ជាគំនិតយោបល់ សម្រាប់អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវបន្ត៕ (អត្ថបទស្រាវជ្រាវដោយលោក ម៉ែន ណាត និងអត្ថបទបន្ថែមដោយអ្នកស្រី សម សុខា)។
កោះត្រល់វិលវិញ Koh Tral (Phu-Quoc) Khmer return
១. ជំនោររំភើយឯនាយកោះត្រល់… រលកតាមខ្យល់អំពល់ចិត្តខ្ញុំ
បង្កើយក្រុងកែបកំពតខេត្តមុំ… កោះត្រល់ស្រែកយំទូញសុំវិលវិញ។
២. កាត់ផ្តាច់ផ្ទៃទឹកសន្ធឹកសមុទ្រ… រលកបោកផុតស្រយុតទន្ទេញ
ដែនដីកោះត្រល់ខ្វល់ខ្វាយពោរពេញ… ទុក្ខធំទោម្នេញឃ្លាតចេញពីខ្មែរ។
៣. ទុកស្នាមញញឹមសង្ឃឹមថ្ងៃមួយ… ជាតិយើងអស់ព្រួយមានច្បាប់កែប្រែ
ប្តឹងប្តល់ផលបុណ្យជាទុនមាសស្នេហ៍… កោះត្រល់នឹងបែរមកខ្មែរជាគូ។
៤. ញ៉ាំងចិត្តសង្ឃឹមប៉ប្រឹមនួននាក់… ញ៉ាំងចិត្តជឿជាក់ រកអ្នកគំរូ
ជួយស្រាយស្រង់ជាតិញោមញាតិមីងពូ… រួមស្នេហ៍ជាគូ កំពត-កោះត្រល់៕
អត្ថបទកំណាព្យពាក្យ៨ ដោយលោក មែ៉ន ណាត
.