អត្ថបទ៖ CWCI Cambodia
Updated: 24-12-2024
លោក ម៉ែន ណាត ជាកូនកសិករ ក្នុងជីវភាពគ្រួសារមធ្យម មានស្រុកកំណើត នៅភូមិ/ឃុំដូងខ្ពស់ ស្រុកបុរីជលសារ ខេត្តតាកែវ។ លោកកើតនៅថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ (បញ្ជីជាតិ៖ ០៥ មករា ១៩៧៦) និងធំដឹងក្តីក្នុងសម័យសង្គ្រាម។ លោកជាកូនបន្ទាប់ពៅ ក្នុងចំណោមបងប្អូន ៧នាក់ (ស្រី ៤នាក់ ប៉ុន្តែបងប្រុសអង្អស់បាត់ខ្លួន នៅក្រោយខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ និង ប្អូនស្រីពៅ មរណភាពដោយជំងឺ នៅឆ្នាំ១៩៨៨)។
ឪពុករបស់លោកឈ្មោះ ម៉ែន មនិន្ទ (Mèn, Monint) ហៅតា និន កើតនៅឆ្នាំ១៩២៨ (ឆ្នាំរោង) បានទទួលមរណភាពដោយជរាភាព ថ្ងៃទី២៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០០៦ ក្នុងជន្មាយុ ៧៨ឆ្នាំ។ ម្តាយមានឈ្មោះ អ៊ុក អូន (Ouk, Aun) កើតនៅឆ្នាំ១៩៣៦ (ឆ្នាំជួត) សព្វថ្ងៃរស់នៅភូមិដូងខ្ពស់ ឃុំដូងខ្ពស់ ស្រុកបូរីជលសា ខេត្តតាកែវ។
ក្នុងឋានៈជាជនភៀសខ្លួននយោបាយ លោកបានមកដល់ប្រទេសន័រវែស (Norway) នៅពីថ្ងៃទី ២៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ ហើយបានទទួលសញ្ជាតិន័រវែស នៅឆ្នាំ២០១៣។ លោកមានកូន ៣នាក់ (កូនប្រុសច្បង និង កូនស្រី ២នាក់)។
នៅប្រទេសនេះ លោក ម៉ែន ណាត ជាអ្នកដឹកនាំសហគមន៍ខ្មែរផង និង អង្គការឃ្លាំមើលសង្គម ដើម្បីប្រទេសកម្ពុជាផង ដែលរួមមាន ៖
– ជាប្រធានសមាគមពុទ្ធសាសនជនខ្មែរ (Khmer Buddhist Society ) ដែលជាសមាគមលើកស្ទួយប្រពៃណីវប្បធម៌ខ្មែរ សម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅក្នុងប្រទេសនេះ។
– ជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា (Cambodia Watchdog Council International – CWCI Cambodia) មានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសន័រវែស ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៦។
– ជាអនុប្រធានវេទិកាពលរដ្ឋ ចាប់ពីឆ្នាំ២០២២ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤។ វេទិកានេះ ជាអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក រៀបចំឡើងដើម្បីលើកស្ទួយវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងទឹកដីជាតិនៅប្រទេសកម្ពុជា។ អង្គការនេះ មានឈ្មោះដើមថា ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកក៏ជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃ ចលនានិស្សិតនេះ ពីឆ្នាំ២០២០ ដល់ឆ្នាំ២០២២។
ប្រវត្តិការសិក្សា
លោក ម៉ែន ណាត ចូលរៀននៅសាលាបឋមសិក្សាវត្តខ្នារកកោះ នៅឆ្នាំ១៩៨២ និងបន្តរៀនអនុវិទ្យាល័យដូងខ្ពស់ ឃុំដូងខ្ពស់ ស្រុកបូរីជលសារ ខេត្តតាកែវ នៅឆ្នាំ១៩៨៦។ បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ការសិក្សា នៅវិទ្យាល័យព្រៃសណ្តែក ស្រុកទ្រាំង ខេត្តតាកែវ នៅឆ្នាំ១៩៩៥ លោកបន្តការសិក្សានៅទីក្រុងភ្នំពេញ ថ្នាក់បរិញ្ញាប័ត្រ នៅមហាវិទ្យាល័យសង្គមវិជ្ជា ជំនាន់ទី៣ (១៩៩៦-២០០០) នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ។ លោក ក៏បានបញ្ចប់បរិញ្ញាប័ត្របូក១ នៅមហាវិទ្យាល័យគរុកោសល្យ (ក្រោយមកប្តូរឈ្មោះមកជា វិទ្យាស្ថានជាតិអប់រំ) ឆ្នាំ២០០១ ជាសាស្ត្រាចារ្យ ឬក្រូបង្រៀន ផ្នែកគរុកោសល្យ និងចិត្តវិទ្យា។
ប្រវត្តិការសិក្សា លោកជាសិស្សពូកែ តាំងពីថ្នាក់បឋមសិក្សា ហើយលោក បានប្រឡងជាប់ចូលមហាវិទ្យាល័យ ចំនួន ២ កាលនោះគឺ សង្គមវិជ្ជា និង ជំនាញមន្ទីរពិសោធន៍ នៅវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវសុខាភិបាល (ហៅថា សាលាពេទ្យរ៉ុស្ស៊ី)។ ប៉ុន្តែលោក មិនបានជ្រើសរើសមុខវិជ្ជាផ្នែកមន្ទីរពិសោធន៍ នៅសាលាពេទ្យទេ។ ក្រៅពីនេះ លោកបានសិក្សាវគ្គបណ្តុះបណ្តាលជំនាញមួយចំនួនទៀត ដូចជា ផែ្នករដ្ឋបាលទូទៅ, ច្បាប់, ភាពជាអ្នកដឹកនាំ, ទំនាក់ទំនងការទូត និង វិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ។
នៅប្រទេសន័រវែស លោកបានបញ្ចប់បរិញ្ញាប័ត្រជាន់ខ្ពស់ ផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្តអប់រំ នៅសាកលវិទ្យាល័យអាហ្គ័រឌើរ៍ (University of Agder – UiA) ឆ្នំា២០១៣។
ប្រវត្តិភៀសខ្លួននយោបាយ
មុនពេលទៅដល់ប្រទេសន័រវែស លោក ម៉ែន ណាត បានភៀសខ្លួនចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រទេសកម្ពុជា ជាមួយសហការី ៣ នាក់ទៀត នៅថ្ងៃទី១៤ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ ចំពេលដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រកាសជាផ្លូវការ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍកម្ពុជា ក្បែរវត្តភ្នំ បញ្ជាឲ្យកងកម្លាំងសមត្ថកិច្ច តាមខ្លួនសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា ៤ នាក់ ដែលរួមមាន លោក រ៉ុង ឈុន ប្រធានសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យ, លោក ជា មុន្នី ប្រធានសហជីពសេរីកម្មករកម្ពុជា, លោក ម៉ែន ណាត ប្រធានសមាគមមន្ត្រីរាជការកម្ពុជា និងលោក អៀ ចាន់ណា អគ្គលេខាធិការរងនៃចលនានិស្សិតដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ។ មូលហេតុ គឺសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា ចុះហត្ថលេខារួមគ្នា នៅថ្ងៃទី១១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ ទៅលើសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ដើម្បីប្រឆាំងជំទាស់ សន្ធិសញ្ញាព្រំដែនបំពេញបន្ថែម ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និង នាយករដ្ឋមន្ត្រីវៀតណាម បានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ដែលផ្តល់ច្ចាប័នទទួលស្គាល់ឡើងវិញនូវ សន្ធិសញ្ញាកំណត់ដែនរដ្ឋឆ្នាំ១៩៨៥ ជាសន្ធិសញ្ញាខុសច្បាប់ ផ្ទុយពីមាត្រា២ និងមាត្រា៥៥ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩៣ ហើយនិង ផ្ទុយពីកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ១៩៩១ ដែលជាលិខិតូបករណ៍អន្តរជាតិ។
ពេលនោះ លោក ជា មុន្នី មិននៅកម្ពុជាទេ នៅពេលដែលលោក ហ៊ុន សែន ប្រកាសចាប់ខ្លួន។ លោក មុន្នី បានចូលរួមប្រជុំជាមួយសហជីពអន្តរជាតិ នៅប្រទសអង់គ្លេស រួចហើយទៅកាន់ទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង ស្នាក់នៅជាមួយមិត្តភក្ត្ររបស់លោកមួយរយៈ គឺលោក សូ ចាន់តារា ដែលជាអតីតអ្នកភៀសខ្លួននយោបាយ ១រូបដែរ។ លោក ជា មុន្នី បានវិលត្រឡប់ទៅកម្ពុជាវិញ នៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៦ ក្រោយពេលស្ថានភាពនយោបាយកម្ពុជា បានធូរស្រាលជាងមុនបន្តិច។
ព្រឹកព្រហាម ថ្ងៃទី១៤ ខែតុលា៖ នៅតាមផ្លូវភៀសខ្លួនទៅកាន់ព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ លោក រ៉ុង ឈុន លោក ម៉ែន ណាត លោក ឆាំ ឆានី និងលោក អៀ ចាន់ណា បានស្នាក់នៅតំបន់ព្រំដែន ១យប់ ដោយមានភ្នាក់ងារអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ និង ភ្នាក់ងារអង្គការសហប្រជាជាតិ UNHCR ជួយបង្ហាញផ្លូវផង។
ថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ អ្នកទាំង ៤នាក់ បានឆ្លងព្រំដែនចូលប្រទេសថៃ តាមមធ្យោបាយពិសេស ព្រលឹងចុងសក់។ ប៉ុន្តែជាអកុសល លោក រ៉ុង ឈុន ត្រូវបានអាជ្ញាធរខ្មែរ ចាប់ឃាត់ខ្លួន នៅពេលលោក កំពុងឆ្លងព្រំដែនប៉ោយប៉ែត ចំណុចផ្សារឡុងគ្លឿ រួចបញ្ជូនលោក តាមយន្តហោះកន្ទុំរុយ ត្រឡប់ទៅភ្នំពេញវិញ ដើម្បីដាក់ពន្ធនាគារយ៉ាងអយុត្តិធម៌។ ទោះជាយ៉ាងណាក្តី លោកត្រូវដោះលែង នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ គឺដោះលែងជាមួយអ្នកទោសមនសិការល្បីៗដទៃទៀត រួមមានលោក កឹម សុខា លោក យេង វីរៈ លោក ម៉ម សូណង់ដូ និងលោក ប៉ា ងួនទៀង នៅក្រោមសម្ពាធពីសហគមន៍អន្តរជាតិផង និង ក្រោមហេតុផលផ្សះផ្សាជាតិផង។
បន្ទាប់ពីឆ្លងផុតព្រំដែន លោក ម៉ែន ណាត លោក ឆាំ ឆានី និងលោក អៀ ចាន់ណា បន្តដំណើរតាមម៉ូតូរឺម៉កផង និងរថយន្តក្រុងផង ទៅកាន់ទីស្នាក់ការអង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) នៅទីក្រុងបាកក ប្រទេសថៃ។ ប៉ុន្តែលោក ឆាំ ឆានី ត្រូវបានប៉ូលីសថៃ ឆែកឆេ និង ចាប់ខ្លួនពីបទឆ្លងដែនចូលប្រទេសថៃដោយខុសច្បាប់ នៅពេលរថយន្តក្រុង នៅទីរួមខេត្តសាកែវ រួចបញ្ជូនទៅកាន់ព្រំដែនខ្មែរវិញ។ ចំណែកលោក ម៉ែន ណាត និងលោក អៀ ចាន់ណា បានទៅដល់ទីក្រុងបាងកក ដោយសុវត្ថិភាព នៅល្ងាចថ្ងៃដដែល។
នៅល្ងាចថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា លោក ឆាំ ឆានី បានទៅដល់ទីក្រុងបាងកកដោយសុវត្ថិភាពដែរ បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរថៃ ឃុំខ្លួន ១យប់ ជាមួយពលករខ្មែរដទៃទៀត ខណៈពេលភ្នាក់ងារអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ជួយសម្របសម្រួលជាមួយមន្ត្រីអាជ្ញាធរថៃ។
ពេលនោះ លោក ម៉ែន ណាត ជាមួយសហការី ២រូបទៀត គឺលោក ឆាំ ឆានី និងលោក អៀ ចាន់ណា ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការយកចិត្តទុកដាក់ជាពិសេសស ពីអង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) នៅទីក្រុងបាងកក។ លោក និងលោក ចាន់ណា រស់នៅក្នុងទីក្រុងនេះ រយៈពេល ៣ខែ ដោយផ្លាស់ប្តូរទីតាំង ៦លើក ដើម្បីសុវត្ថិភាព ដោយប្តូរឈ្មោះ និងប្តូរឋានៈខ្លួន ថាជានិស្សិត មកពីឥណ្ឌា សាំងហ្កាពួរ និងឥណ្ឌូនេស៊ី ដើម្បីរួចផុតពីការតាមយាយីរបស់ក្រុមចារកិច្ចនៃរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន។
ដោយឡែក លោក ឆាំ ឆានី រស់នៅទីក្រុងបាងកក ១ខែ ក៏ចាកចេញទៅរស់នៅប្រទេសន័រវែស នៅចុងខែវិច្ឆិកា។ ចំពោះលោក ម៉ែន ណាត និងលោក អៀ ចាន់ណា ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៃលោក ហ៊ុន សែន និងរដ្ឋាភិបាលថៃ នៃលោក ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រា ដាក់បញ្ចូលក្នុងបញ្ជីតាមចាប់ខ្លួន ពីបទញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ។
នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ លោក និងលោក ចាន់ណា បានតែងខ្លួនជាកម្មករនេសាទ ប្រើឯកសារជាអ្នកនេសាទ ក៏បន្តភៀសខ្លួនតាមសមុទ្រ ទៅកាន់ទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ មុនពេលទៅដល់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ពួកគេបានចាកចេញពីពីទីក្រុងបាងកក ជាមួយរថយន្តមួយគ្រឿង ដែលធ្វើទេសចរណ៍ជាលក្ខណៈគ្រួសារ រួចស្នាក់នៅតាមផ្លូវរយៈពេល ២យប់ នៅសហគមន៍ថៃ-អ៊ីស្លាម ខេត្តភាគខាងត្បូងនៃប្រទេស។ ពិតជាមានការលំបាកណាស់ ក្នុងការធ្វើដំណើរឆ្លងព្រំដែន នៅតំបន់ជម្លោះ រវាងខេត្តថៃអ៊ីស្លាមភាគខាងត្បូង និងរដ្ឋាភិបាលថៃ។ ស្ត្រី និងគ្រួសារគាត់ ដែលជូនដំណើរលោក ម៉ែន ណាត និងលោក អៀ ចាន់ណា បានឲ្យលុយទមេទាហានឈរជើង នៅតំបន់ជម្លោះ (ពុករលួយ) ដើម្បីឆ្លងចូលទៅខេត្តភាគខាងត្បូងជាស្ថាពរ។ អ្នកជូនដំណើរនេះ មានកិច្ចសហការជិតស្និទ្ធជាមួយភ្នាក់ងារនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។ ទៅដល់ទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ អ្នកទាំងពីរ បានស្នាក់នៅផ្ទះនិស្សិតមួយ ក្នុងរយៈ ១០ថ្ងៃ ដើម្បីរង់ចាំទិដ្ឋាកាពិសេស មុនពេលបន្តដំណើរទៅកាន់ប្រទេសន័រវែស តាំងលំនៅអចិន្ត្រៃយ៍។
ក្នុងអំឡុងពេលនៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ អ្នកទាំងពីរ បានជួបប្រាស្រ័យជាមួយអ្នកនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ សកម្មជននិស្សិត និង អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ដើម្បីរកអន្តរាគមន៍ ជំរុញការស្តារស្ថានភាពនយោបាយកម្ពុជា។
អ្នកទាំងពីរ បានចាកចេញពីទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ នៅព្រលប់ថ្ងៃទី ២៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ ហើយដល់ទីក្រុងគ្រីស្ទានសាន់ ប្រទេសន័រវែស នៅព្រឹកថ្ងៃទី ២៦ ខែមករា ជាទឹកដីពោរពេញដោយគំនរទឹកកក ពណ៌សក្បុស ក្រាលលើដីគ្រប់ទីកន្លែង សូម្បីតែដៃសមុទ្រក៏កកដែរ។
ការងារតស៊ូមតិដើម្បីកម្ពុជា
នៅប្រទេសន័រវែសសព្វថ្ងៃ លោក ម៉ែន ណាត ជាអ្នកដឹកនាំសហគមន៍ខ្មែរ ជាប្រធានសមាគមពុទ្ធសាសនិកជនខ្មែរ ដែលជាសមាគមលើកស្ទួយប្រពៃណីវប្បធម៌ខ្មែរ សម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅក្នុងប្រទេសនេះ។ ក្រៅពីនេះ លោកក៏ជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា មានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសន័រវែស ប៉ុន្តែធ្វើការងារដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានគ្រឹះ ក្នុងការតស៊ូមតិ ស្តារប្រក្រតីភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ នៅប្រទេសកម្ពុជា។
ជាមួយគ្នានេះ លោកជាអនុប្រធានវេទិកាពលរដ្ឋ ដែលមានឈ្មោះដើមថា «ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ» ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីលើកស្ទួយវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងទឹកដីជាតិ នៅប្រទេសកម្ពុជា។ គួរកត់សម្គាល់ថា លោកធ្លាប់ជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃ ចលនានិស្សិតដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងតាំងពី ថ្ងៃទី០២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៨ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងភាពអយុត្តិធម៌ ក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិនៅកម្ពុជា នាខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៨។ ចលនានិស្សិតនេះ បានរៀបចំឡើងវិញ ប្រកាសដំណើរការ កំណើតទី២ នៅថ្ងៃទី០៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០ ដោយដាក់ចេញសកម្មភាពតស៊ូមតិ លើវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ បូរណភាពទឹកដីខ្មែរ និងយុត្តិធម៌សង្គម នៅកម្ពុជា ។
ក្នុងតួនាទីដែលមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ លោក ម៉ែន ណាត ដឹកនាំសហគមន៍ខ្មែរនៅប្រទេសន័រវែស បានជោគជ័យគួរឲ្យកត់សម្គាល់ក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ គួបផ្សំនឹងការចូលរួមជ្រោមជ្រែងពីបងប្អូនខ្មែរក្នុងសហគមន៍ផង គិតមកត្រឹមឆ្នាំ២០២៤។
លោកធ្លាប់ជាមន្រ្តីរាជការនៃការិយាល័យកំណត់ហេតុ នាយកដ្ឋាននីតិវិធី រដ្ឋសភាជាតិ ពីឆ្នាំ១៩៩៩ ដល់ឆ្នាំ២០០៦។ ពេលនោះ លោកក៏បានរៀបចំសមាគមមន្រ្តីរាជការកម្ពុជា នៅឆ្នាំ២០០៤ ដែលមានឈ្មោះពេញថា សមាគមមន្រ្តីរាជការឯករាជ្យកម្ពុជា (Cambodia Independent Civil-servants Association – CICA) ក្នុងគោលបំណងលើកស្ទួយលក្ខខណ្ឌមន្រ្តីរាជការ ជីវភាពមន្រ្តីរាជការ និងសិទ្ធិមនុស្ស។ លោក ជាអ្នកដឹកនាំសមាគមនេះ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០៦ គឺក្រោយពេលភៀសខ្លួន ទៅកាន់ប្រទេសន័រវែស (Norway) ក្នុងរឿងប្រឆាំងជំទាស់ «សន្ធិសញ្ញាព្រំដែនបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ២០០៥» តាមរយៈសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ផ្សាយនៅថ្ងៃទី១១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ បន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញានោះ ជាមួយនាយករដ្ឋមន្រ្តីវៀតណាម នៅថ្ងៃទី១០ ខែតុលា។ ការប្រឆាំងជំទាស់សន្ធិសញ្ញានោះ ធ្វើឡើងក្នុងនាមជាសមាជិកនៃ ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា ដែលចុះហត្ថលេខាដោយលោក ម៉ែន ណាត និងក្រុមការងារ ៣ រូបទៀត ។
កាលនៅជានិស្សិត លោក ម៉ែន ណាត បានក្លាយជាយុវជនឆ្នើម និងជាមេដឹកនាំ ក្នុងចំណោមមេដឹកនាំនៃ ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (Students’ Movement for Democracy – SMD) តាំងពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៨ ដែលជាក្រុមយុវជនជាតិនិយម តស៊ូប្រឆាំងនយោបាយដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន មកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (ជាគណបក្សកុម្មុយនីស្ត)។
រៀននៅទីក្រុងភ្នំពេញ លោក ម៉ែន ណាត ជានិស្សិតម្នាក់ ក្នុងចំណោមនិសិ្សតក្រីក្រ មានការតស៊ូព្យាយាមខ្ពស់ បានស្នាក់នៅតូបលេខ៦ ក្នុងចំណោមនិស្សិត ៧នាក់ (រួមទាំងលោក អ៊ុំ សំអាន) ជាតូបចំណុះឲ្យកុដិលេខ២ វត្តនាគវ័ន ខណ្ឌបឹងកក់ទី២ ខណ្ឌទួលគោក ទីក្រុងភ្នំពេញ។
ជាមួយគ្នានេះ លោកក៏ជាអ្នកសម្របសម្រួលនៃ ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា (Cambodia Watchdog Council) បង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី ១៦ កញ្ញា ២០០២ ដែលជាបណ្តុំអង្គការ សមាគម និងសហជីព។ ក្រុមប្រឹក្សានេះ បានធ្វើសកម្មភាពខ្លាំងក្លា ទៅលើការលើកកម្ពស់សិទ្ធិកម្មករ សិទ្ធិមន្ត្រីរាជការ សិទ្ធិពលរដ្ឋ យុត្តិធម៌សង្គម និង កិច្ចការព្រំដែន។
ពីឆ្នាំ២០០០ ដល់ឆ្នាំ២០០២ លោក ម៉ែន ណាត ជាអនុប្រធានរណសិរ្សប្រជាធិបតេយ្យនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ ជាអង្គការយុវជន ដែលធ្វើការងារផ្តោតលើវិស័យសិទ្ធិមនុស្ស យុត្តិធម៌សង្គម និង ការអភិវឌ្ឍព្រំដែនខ្មែរ ជាមួយប្រទេសជិតខាង។ ពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០០២ ដល់ឆ្នាំ២០០៤ លោក ម៉ែន ណាត ជាប្រធានរណសិរ្សនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ (the Front of Khmer Students and Intellectuals – FKSI) ក្នុងចំណោមមេដឹកនាំនិស្សិតសំខាន់ៗខ្លះទៀត។ លោក និងលោក អ៊ុំ សំអាន មេដឹកនាំចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ពីខែមិថុនា ដល់ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០២ បានផ្តួចផ្តើមគំនិត និងសម្របសម្រួលរៀបចំឲ្យមាន ‘ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា។ បញ្ជាក់៖ សមាជិកស្ថាបនិកនៃ ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា រួមមាន៖
១. លោក ជា វិជ្ជា អតីតប្រធានសហជីពសេរីកម្មករកម្ពុជា។ លោកត្រូវបានធ្វើឃាតដោយចារកិច្ចរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន នាថ្ងៃទី ២២ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៤ ខណៈពេលកម្ពុជាជាប់គាំងនយោបាយជិតមួយឆ្នាំ នៅក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៣។ ឃាតកម្មនេះ មិនត្រូវបានវែកមុខឃាតកពិត ទៅផ្ទន្ទាទោសតាមច្បាប់យុត្តិធម៌ទេ។
២. លោក រ៉ុង ឈុន កាលនោះជាប្រធានសមាគមសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជា ហើយពីឆ្នាំ២០១៥ ដល់ឆ្នាំ២០១៧ ជាសមាជិកនៃ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) មានឋានៈស្មើរដ្ឋមន្ត្រី។ នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧[លោកបានលាលែងពី គ.ជ.ប. ក្រោមហេតុផលថា គ.ជ.ប បានចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន រំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិយ៉ាងអយុត្តិធម៌ នៅថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា។ លោកក៏ជាមេដឹកនាំនៃ សហភាពសហជីពម្ពុជា ផងដែរ។ ចាប់ពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៣ លោកបានចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយ ហើយត្រូវបានជ្រើសរើសជាអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន ដែលមានឈ្មោះដើមថា គណបក្សសមរង្ស៊ី។ គូរបញ្ជាក់ថា លោក រ៉ុង ឈុន ធ្លាប់ត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាឲ្យចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ២ លើក ដែលពាក់ព័ន្ធការរិះគន់រឿងមិនប្រក្រតី នៃសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនបំពេញបន្ថែមថ្មី ជាមួយវៀតណាម គឺលើកទី១ ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ ហើយដោះលែងនៅថ្ងៃទី១៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ និងលើកទី២ លោកត្រូវបានចាប់ខ្លួន ថ្ងៃទី៣១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០ ហើយដោះលែងនៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០ បន្ទាប់ពីមានការបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹងនយោបាយ និងសម្ពាធពីអន្តរជាតិ។ បច្ចុប្បន្នលោក ជាទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់នៃ គណបក្សកម្លាំងជាតិ។
៣. លោក អ៊ុំ សំអាន កាលនោះជាប្រធានចលនានិស្សិតដើម្បីលទិ្ធប្រជាធិបតេយ្យ ដែលសព្វថ្ងៃរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ជាអតីតសមាជិកសភា នៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ អាណត្កិទី៥ (២០១៣ – ២០១៨)។ ប៉ុន្តែលោក អ៊ុំ សំអាន ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន ចាប់ដាក់ពន្ធនាគារយ៉ាងអយុត្តិធម៌ (ជាង ២ឆ្នាំ) ពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៦ ដល់សីហា ឆ្នាំ២០១៨ ក្នុងសំណុំរឿងរិះគន់ ផែនទីព្រំដែន និងប្រឆាំងជំទាស់ការបង្គោលព្រំដែនថ្មី ជាមួយវៀតណាម ហៅថា «បោះបង្គោល រំលោភចូលក្នុងទឹកដីខ្មែរ»។
៣. លោក ម៉ែន ណាត កាលនោះជាប្រធានសមាគមមន្រ្តីរាជការកម្ពុជា ដែលសព្វថ្ងៃជាប្រធាននៃ ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលម្ពុជា និងជាប្រធានសហគមន៍ខ្មែរ នៅប្រទេសន័វែស (Norway)។
៤. លោក ឆាំ ឆានី កាលនោះជាប្រធានសមាគមកសិការកម្ពុជា ដែលសព្វថ្ងៃ ជាអនុប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា មានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសន័រវែស (Norway)។ សព្វថ្ងៃ លោកចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងសកម្មភាពនយោបាយ ជាមួយលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ ប្រឆាំងជំទាស់នយោបាយផ្តាច់ការរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅកម្ពុជា។
៥. លោក ជា មុន្នី ជាអតីតប្រធានសហជីពសេរីកម្មករកម្ពុជា ពីឆ្នាំ២០០៤ នៅក្រោយពេលមរណភាពបងប្រុសរបស់លោក គឺលោក ជា វិជ្ជា។ លោក មុន្នី ដឹកនាំសហជីពនេះ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៦។ លោកបានចូលរួមជីវភាពនយោបាយជាមួយមិត្តភក្តិរបស់លោក គឺលោក រ៉ុង ឈុន នៅដើមឆ្នាំ២០២៣។ លោក ជា មុន្នី ត្រូវបានបោះឆ្នោតជាប្រធានគណបក្សកម្លាំងជាតិ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤។
៦. អ្នកស្រី ឆន សុខា អតីតប្រធានសម្ព័ន្ធសហជីពកម្មករកាត់ដេរកម្ពុជា ដែលសព្វថ្ងៃ ជាមន្រ្តីការពារសិទ្ធិកម្មករ នៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សមួយ មានឈ្មោះជាអក្សរកាត់ភាសាអង់គ្លេសថា “CENTRAL”។
អំពីលក្ខណៈសម្បត្តិ
អំពីបុគ្គលិកលក្ខណៈវិញ លោក ម៉ែន ណាត ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថា យុវជនរៀនពូកែតាំងពីកាលនៅរៀន ហើយលោក ជាមនុស្សឧស្សាហ៍ព្យាយាម ស្មោះត្រង់ ចិត្តទូលាយ មានគំនិតអហិង្សានិយម និងមានការអធ្យាស្រ័យល្អជាមួយជនទូទៅ ទាំងក្នុងសហគមន៍ និង ទាំងផ្តល់យោបល់ដល់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅប្រទេសកម្ពុជា តាមរយៈបទសម្ភាសន៍ជាភាសាខ្មែរ ជាមួយបណ្តាញសារព័ត៌មាននានា។
លោកជាមនុស្សដែលមានសមត្ថភាព និងមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ ទៅលើកិច្ចការរដ្ឋបាល ឯកសារ វិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ សង្គមវិជ្ជា និងការស្រាវជ្រាវ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យលោកក្លាយជាអ្នកតស៊ូមតិសង្គម និងនយោបាយ នៅក្នុងចំណោមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យដទៃទៀត ដើម្បីជំរុញការស្តារប្រក្រតីភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅប្រទេសកម្ពុជា។ សព្វថ្ងៃ លោកមានចំណូលចិត្តស្រាវជ្រាវអំពីការបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ការវិវត្តន៍ធម្មជាតិ ចក្រវាឡ និងវិទ្យាស្ត្រផ្សេងៗ។
ឯកសារពិគ្រោះ
– ស្រុកបូរីជលសារ ខេត្តតាកែវ, 11-02-2021
– “Report: Cambodia Watchdog Council International”. Cambodia Watchdog Council International (CWCI Cambodia). 24-5-2006
– Khmer Buddhist Society Norway, 27-07-2023
– “អំពីព្រះពុទ្ធសាសនា”. Khmer Buddhist Society, Norway. 2019
– “បទសម្ភាសន៍លោក ម៉ែន ណាត អ្នកឃ្លាំមើលកម្ពុជាអំពីការបោះបង្គោលព្រំដែនរវាងកម្ពុជា និងវៀតណាម”. វិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA Khmer). 06-10-2019
– សារព័ត៌មាន ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី (The Cambodia Daily), 17-05-2022-05
– “The Supplemental Border Treaty 2005” (here in Khmer)
– ចលនាពលរដ្ឋដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ ប្តូរឈ្មោះទៅជា វេទិកាពលរដ្ឋ – The Cambodia Daily Khmer, 27-07-2023
– សារព័ត៌មាន ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី (The Cambodia Daily Khmer), 07-01-2021
– ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធប្រជាធិបតេយ្យ ថា ដើម្បីប្រយោជន៍ជាតិកម្ពុជា និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ អ្នកនយោបាយគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីការរកឯកភាពជាតិនោះទេ – The Cambodia Daily Khmer, 27-07-2023
– “Cambodia: Prime Minister Moves to Crush Dissent”. Human Rights Watch, 18-10-2005
– “Pressure on freedom of expression continues amid climate of fear”. LICADHO. 01-12-2005
– Human Rights Watch – “Cambodia: Prime Minister Moves to Crush Dissent & Document: Serious crackdown on dissent in Cambodia”. – CWCI Cambodia, 03-10-2006
– “Document: Stop the continuing arrest of Human Rights Defenders in Cambodia”. The CWCI Cambodia, 21-10-2020
– “12 Student Democracy Group Founders Quit”. The Cambodia Daily, 29-11-1999
– “Structures”. The CWCI Cambodia, 2010-15-2010-07
– “ជីវប្រវត្តិ អ៊ុំ សំអាន ពីក្មេងឃ្វាលក្របី ក្លាយជាសមាជិកសភា ជាអ្នកស្រាវជ្រាវឯកសារព្រំដែន និងអ្នកជាតិនិយម”. – CWCI Cambodia. 04-04-2020
– “Garment Workers Plan Strike, Demand Justice. The Cambodia Daily, 23-01-2004
– “Thousands of Mourners Take to the Streets”. The Cambodia Daily. 26-01-2004
– Document of Chea Vichea, 26-10-2022
– “ឃាតកសម្លាប់លោក ជា វិជ្ជា អាចរកឃើញនៅក្រោយលោក ហ៊ុន សែន ធ្លាក់ពីអំណាច”. Radio Free Asia – RFA. 23-01-2020
– “អនុប្រធាននិងសមាជិកគ.ជ.បលាឈប់ក្រោយការរំលាយបក្សប្រឆាំង” – វិទ្យុវីអូអេ (VOA), 20-11-2017
– “ជីវប្រវត្តិ និងសកម្មភាពការងារសង្គមរបស់លោក រ៉ុង ឈុន មុនអាជ្ញាធររបបក្រុងភ្នំពេញចាប់ខ្លួន” – វិទ្យុ Radio Free Asia, 27-07-2023
– “ក្រុមអ្នកតស៊ូមតិថា មេដឹកខ្មែរ ជាមេដឹកនាំទំនើង ខ្វល់តែពីអំណាច និងខ្វះទស្សនវិស័យវែងឆ្ងាយ”. សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily. 16-04-2021
– “លោក រ៉ុង ឈុន និងបណ្ឌិត សុក ហាច ត្រូវបានជ្រើសជាអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន” – The Cambodia Daily Khmer, 27-07-2023
– “លោក អ៊ុំ សំអាន ប្ដេជ្ញាមិនលក់ឧត្តមគតិចុះចូលជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឡើយ” – The Cambodia Daily Khmer, 27-07-2023
– “Cambodia: Harassment, Arrests of Opposition Activists”. Human Rights Watch, 19-07-2023
– “លោក ជា មុន្នី បន្តចោទប្រកាន់ថារដ្ឋាភិបាលជាប់ពាក់ព័ន្ធការបាញ់សម្លាប់បងប្រុសលោក” – Radio Free Asia, 27-07-2023
– “គណបក្សកម្លាំងជាតិបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងលោក ជា មុនី ធ្វើជាប្រធានបក្ស”. Radio Free Asia – RFA. 15-9-2024
– “Mrs. Chhorn Sokha”. Cambodian Center for Human Rights – CCHR. 2020
– “ទីប្រឹក្សាគណបក្សកម្លាំងជាតិ លោក រ៉ុង ឈុន យកលុយទៅបង់តាមបញ្ជារបស់តុលាការ”. Radio Free Asia – RFA. 01-03-2024
