សកម្មជនព្រំដែន និងជាសមាជិកសភា ពីគណបក្សប្រឆាំង លោក អ៊ុំ សំអាន ត្រូវបានទទួលការលើកលែងទោស ឲ្យមានសេរីភាពវិញ ពីព្រះមហាក្សត្រ នៅថ្ងៃទី ២៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០១៨ តាមការស្នើឡើងពីលោក ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្រ្តី។ លោក សំអាន ត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួនទាំងកណ្តាលយប់ នៅខេត្តសៀមរាប ទាំងមានអភ័យឯកសិទ្ធិជាសមាជិកសភា កាលពីថ្ងៃទី ១១ ខែមេសា ២០១៦។ ការដោះលែងលោក សំអាន កើតឡើងបន្ទាប់ពីមានសម្ពាធធ្ងន់ធ្ងរពីអង្គការជាតិ-អន្តរជាតិ ជាពិសេសគឺ អាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប។ រួចមកលោក សំអាន ក៏វិលទៅរស់នៅជាមួយភរិយា និងកូនប្រុសស្រី ២ នាក់ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក មកទល់សព្វថ្ងៃ។
លោក អ៊ុំ សំអាន ជាសិស្សពូកែមួយរូប ដែលតែងតែទទួលចំណាត់ថ្នាក់លេខ ១ តាំងពីនៅថ្នាក់បឋមសិក្សា ថ្នាក់អនុវិទ្យាល័យ និងវិទ្យាល័យ។ ក្រោយពីបានបញ្ចប់ថ្នាក់បាក់ឌុប ឆ្នាំ ១៩៩៣ លោក បានចាកចេញពី ខេត្តកំពត មករស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីបន្តបរិញ្ញាប័ត្រផ្នែក សង្គមវិជ្ជា (ជំនាន់ទី២ ឆ្នាំសិក្សា ១៩៩៥-១៩៩៩) នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ ជានិស្សិតទទួលបានអាហាររូបករណ៍ របស់អ៊ីតាលី ឲ្យសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យនេះ។ លោក សំអាន បានបញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់ អនុបណ្ឌិតផ្នែកគ្រប់គ្រង នៅមហាវិទ្យាល័យ ខេមប្រ៊ិចខលឡិច (Cambridge Colleges) សហរដ្ឋអាមេរិក ឆ្នាំ ២០០៧ និងបញ្ចប់ថ្នាក់ បណ្ឌិតផ្នែករដ្ឋបាលសាធារណៈ នៅសាកលវិទ្យាល័យ Northcentral University រដ្ឋអារីសូណា (Arizona) សហរដ្ឋអាមេរិក ឆ្នាំ ២០១២។
ពេលសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យ លោក អ៊ុំ សំអាន បានស្នាក់អាស្រ័យនៅ វត្តនាគវ័ន {នៅជាមួយលោក ម៉ែន ណាត លោក សារ៉ូ ស៊ីវត្ថា និងលោក អ៊ាប គឹមសេង ជាដើម ក្នុងចំណោមក្រុមនិស្សិតជាតិនិយមដូចគ្នា} ដែលជាកន្លែងដែលនាយករដ្ឋមន្រ្តី លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់ស្នាក់នៅផងដែរ។ លោក អ៊ុំ សំអាន និយាយបណ្តើរ សើចបណ្តើរថា «ក្មេងវត្តនាគវ័នដូចគ្នា ហេតុម៉េចបានប្រឆាំងគ្នា? នោះមកពីមានទស្សនៈផ្សេងគ្នា។ លោក ហ៊ុន សែន គាត់បម្រើឲ្យ យួន ហើយខ្ញុំ ប្រឆាំង យួន ដូច្នេះវាអាចផ្ទុយគ្នា»។
ចំណូលចិត្តផែ្នកនយោបាយវិញ លោក អ៊ុំ សំអាន និយាយថា លោកធ្លាប់ពេញចិត្ត និងគាំទ្រលោក ហ៊ុន សែន នៅឆ្នាំ ១៩៩៣ កាលរៀននៅវិទ្យាល័យ ក៏ប៉ុន្តែមិនទាន់គ្រប់អាយុបោះឆ្នោតនៅឡើយទេ។ ការពេញចិត្តលោក ហ៊ុន សែន កាលនោះ ត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទៅវិញ នៅពេលលោក អ៊ុំ សំអាន មើលឃើញថា កម្ពុជា ជួបប្រទះនូវបញ្ហាជាច្រើន ដូចជាពលរដ្ឋគ្មានការងារធ្វើ, បញ្ហាទំនាស់ព្រំដែន ជាមួយប្រទេសជិតខាង និង បញ្ហាកម្មករ ប្រាក់ខែតិច ជាដើម។ លោក សំអាន និយាយថា «ទៅនៅវត្តនាគវ័ន ជាបណ្តុំនិស្សិត ដែលប្រឆាំង លោក ហ៊ុន សែន។ ដល់អ៊ីចឹង យើងមានគំនិតប្រឆាំង លោក ហ៊ុន សែន»។
លោក អ៊ុំ សំអាន បានចាប់ផ្តើមងាកមកគាំទ្រ លោក សម រង្ស៊ី ពេលបានចូលជាសមាជិក ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (Students’ Movement For Democracy “SMD”) ជាចលនា បង្កើតឡើងដោយក្រុមយុវជនគណបក្ស សមង្ស៊ី និង ហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច របស់សម្តេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណប្ញទ្ធិ។ ពេលនោះ លោក យល់ថាលោក សម រង្ស៊ី មានឧត្តមគតិ ការពារព្រំដែន ដូចរូបលោកដែរ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក លោក សំអាន បានចេញធ្វើបាតុកម្ម ប្រឆាំងលទ្ធផលបោះឆ្នោត ឆ្នាំ ១៩៩៨។ កាលនោះ មានមនុស្សមួយចំនួន បានស្លាប់ដោយសារការតវ៉ា (បាតុករ ៣២ ស្លាប់ ហើយជាង ១០០ នាក់ រងរបួស និងបាត់ខ្លួន បើតាមឯកសារកំណត់ហេតុលោក ម៉ែន ណាត)។ លោក ថ្លែងថា «កាលនោះពួកខ្ញុំ ធ្វើការគាំទ្រគណបក្ស សម រង្ស៊ី ហើយការបោះឆ្នោត មានភាពមិនប្រក្រតីច្រើន មានការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតផង (ពីបក្សកាន់អំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន) អ៊ីចឹងពួកខ្ញុំ ក៏មកចូលរួមបាតុកម្មហ្នឹង»។
នៅឆ្នាំ ១៩៩៩ លោក អ៊ុំ សំអាន និងក្រុមនិស្សិតតាមមហាវិទ្យាល័យ ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ បានចាប់ផ្តើមចងក្រងជាបណ្តាញ ធ្វើការតវ៉ាលើបញ្ហាព្រំដែន ប្រឆាំងជំទាស់រដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន ដែលដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែន ជាមួយវៀតណាម ទៅតាមសន្ធិសញ្ញាខុសច្បាប់នានា មុនឆ្នាំ ១៩៩០ {ដែលផ្ទុយនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ ១៩៩១ និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្នាំ ១៩៩៣}។ ក្រៅពីនេះ ក្រុមចលនានិស្សិតនេះ ក៏ប្រឆាំងនឹងជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ នៅកម្ពុជា រូមទាំងចូលរួមទាមទារយុត្តិធម៌សង្គម។
លោក អ៊ុំ សំអាន បានរំលឹកគ្រាមួយ ឆ្នាំ ២០០០ ដែលលោក ដឹកនាំក្រុមនិស្សិតចូលគាល់ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម ស៊ីហនុ ដែលមានវត្តមាន លោក វ៉ា គឹមហុង ប្រធានគណៈកម្មាធិការព្រំដែនរដ្ឋាភិបាលផងដែរ។ លោក អ៊ុំ សំអាន ថាកាលនោះ លោក វ៉ា គឹមហុង បាននិយាយថា «អារសាច់ជូនខ្លា ទើបនៅស្រុកបាន»។ លោក បន្តថា «លោក វ៉ា គឹមហុង យកផែនទីព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម {ផែនទីក្លែងក្លាយ} ទៅថ្វាយព្រះមហាក្សត្រ ហើយកុហកថា ជាផែនទីតម្កល់នៅ អង្គការសហប្រជាជាតិ (អ.ស.ប.)»។ ប៉ុន្តែព្រះមហាក្សត្រ តបវិញថា «វ៉ា គឹមហុង យកផែនទីមកពីណា មកថ្វាយខ្ញុំ ខ្ញុំជាអ្នកយកផែនទី ទៅតម្កល់នៅអង្គការសហប្រជាជាតិ ដោយផ្ទាល់ដៃ រឿងអីខ្ញុំមិនស្គាល់ ផែនទីរបស់ខ្ញុំ»។
នៅឆ្នាំ ២០០៣ លោក អ៊ុំ សំអាន បានលាឈប់ពីប្រធាន ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ទៅឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនតំណាងរាស្រ្ត លេខរៀងទី៤ នៅមណ្ឌលខេត្តសៀមរាម នៃគណបក្សសម រង្ស៊ី ប៉ុន្តែមិនបានជាប់ឆ្នោតទេ។
ក្នុងនាមជាសមាជិកសភា លោក អ៊ុំ សំអាន បានបន្តឧត្តមគតិរបស់លោក តាំងពីលោក នៅជានិស្សិត ក្នុងដោះស្រាយទំនាស់ព្រំដែន រវាងកម្ពុជា និង វៀតណាម ជាបន្ត។ លោក បានដឹកនាំនិស្សិត ព្រះសង្ឃ និងសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង ចុះទៅពិនិត្យបញ្ហាព្រំដែន និងការបោះបង្គោលព្រំដែនថ្មី ជាហូរហែរ នៅឆ្នាំ ២០១៥។ ជាមួយគ្នានេះ នៅដើមឆ្នាំ ២០១៦ លោក អ៊ុំ សំអាន បានទៅស្រាវជ្រាវផែនទីព្រំដែនខ្មែរ នៅអង្គការសហប្រជាជាតិ (អ.ស.ប), នៅរដ្ឋសភាអាមេរិក និង នៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំងផង។ ទៅទីក្រុងប៉ារីស លោក សំអាន បានធ្វើការជាមួយក្រុមការងារ នៃគណៈកម្មាធិការព្រំដែនកម្ពុជា របស់លោក ស៊ាន ប៉េងសែ និងលោក ឌី ការេត ហើយនិង ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា។
តាមរយៈសកម្មភាពការងារ លោក អ៊ុំ សំអាន បានរកឃើញថា រដ្ឋាភិបាល ហ៊ុន សែន មិនមែនជារដ្ឋាភិបាល ដែលការពារផលប្រជយោជន៍ជាតិ និង បូរណភាពទឹកដីខ្មែរ ដោយពិតប្រាកដទេ។ រដ្ឋាភិបាល ហ៊ុន សែន ប្រើប្រាស់ផែនទីព្រំដែន ដែលបានបោះពុម្ពឡើងវិញ ដោយប្រទេសវៀតណាម ដែលជាផែនទីអមសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនខុសច្បាប់ ឆ្នាំ ១៩៨៥។ ហើយសន្ធិសញ្ញានេះ ត្រូវបានយកមកផ្តល់សច្ចាប័នជាថ្មី ដាក់ថា «សន្ធិសញ្ញាព្រំដែនបំពេញបន្ថែម ឆ្នាំ ២០០៥» ដែលមានរឿងចម្រូងចម្រាសធ្ងន់ធ្ងរ រហូតដល់ លោក ហ៊ុន សែន គំរាមផ្លាស់ប្តូររបបដឹកនាំប្រទេសទៀតផង។ លុះដល់ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៩ ព្រះមហាក្សត្រ បានឡាយព្រះហស្ថលេខាម្តងទៀត ទៅលើសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនបំពេញបន្ថែម ដោយបន្ថែមខ្លឹមសារលើសន្ធិសញ្ញា ២០០៥ ទៅតាមការចង់បាន ពីលោក ហ៊ុន សែន។
លោក អ៊ុំ សំអាន ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ទាំងនៅមានអភ័យឯកសិទ្ធិសមាជិកសភា នៅថ្ងៃទី ១១ មេសា ២០១៦ នៅខេត្តសៀមរាប ក្រោយពេលប៉ុន្មានម៉ោង បន្ទាប់ពីលោក វិលត្រឡប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិក។ មតិជាតិ និងអន្តរជាតិ បានធ្វើការថ្កោលទោស ចំពោះការចាប់ខ្លួននេះថា ជាការរំលោភរដ្ឋធម្មនុញ្ញ មាត្រា៨០ និងច្បាប់បទដ្ឋានគតិយុត្តិនានា។ លោក សំអាន ត្រូវបានតុលាការ កាត់ទោសឲ្យជាប់គុក ២ ឆ្នាំ ៦ ខែ និងបង់ពិន័យជាទឹកប្រាក់ ៤ លានរៀល កាលពីថ្ងៃទី ១០ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៦។
មកទល់ថ្ងៃទី ២៥ ខែសីហា ២០១៨ លោក អ៊ុំ សំអាន ទើបត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី ប្រោសប្រទានលើកលែងទោស ឲ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ តាមសំណើរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បន្ទាប់ពីមានគំនាបធ្ងន់ធ្ងរ ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ មានអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប ជាដើម។ ជាមួយគ្នានេះ មានអ្នកទោសនយោបាយជាច្រើនរូបទៀត ក៏ត្រូវបានដោះលែងជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ។ ក្រោយពីការដោះលែង លោក អ៊ុំ សំអាន បានវិលត្រឡប់ទៅរស់នៅជាមួយភរិយា និងកូនប្រុសស្រី ២ នាក់របស់លោកវិញ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
CWCI Cambodia 